نقش سرزمین و محیط برسرنوشت انسان
آتش خشم وطوفان الهی برآمریکا
بهمن 26, 1403
پیشگفتار
همچنان که سرزمین حاصلخیزبا سرزمین کویری وشوره زار وسخت وسنگلاخی یکسان نیست،یکی محصول خوب ودیگری محصول بد وناچیزمی دهد،بی شک محیط وسرزمین باایمان وپاک وارزشی وسرزمین و محیط کفروناسالم وضدارزشهای انسانی واخلاقی نیزدرسرنوشت وسعادت وشقاوت آدمی تاثیرگذاراست. مانندنشستن درعطرفروشی که بوی عطر،ورفتن به آغل حیوانات بوی پهن وگذاشتن موادی کنارنفت وبنزین بوی همان رابه خودمی گیرد. گستره سرزمین ومحیط، وسیع است.شامل: کشور، شهر،محله،محیط خانواده وطایفه،محیط علمی وآموزشی،محیط ورزشی،محیط زیست،محیط ومحفل دوستانه وتشکل واحزاب،محیط شغل وکارو…می شودوهرکدام می تواندسالم ویاناسالم باشند.به همین دلیل فقها گفته اند:اگرکسی قادرنیست درمحیط های ناسالم وآلوده، دین خود راحفظ کند براوواجب است ازآنجا به محیط های سالم هجرت کند. موضوع ونقش وتاثیرگذاری سرزمین ومحیط درسرنوشت انسان،ازمباحثی است که درآموزه های دینی وفتاوای فقها مورد اهتمام قرارگرفته است.
کلیدواژه: سرزمین،محیط،ظرف،پاکیزه،سالم،آلوده وناسالم،هجرت،محصول،
گفتاریک.تاثیرسرزمین ومحیط برسعادت وشقاوت انسان
قرآن کریم می فرماید:
وَ الْبَلَدُ الطَّيِّبُ يَخْرُجُ نَباتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَ الَّذِي خَبُثَ لا يَخْرُجُ إِلاَّ نَكِداً كَذلِكَ نُصَرِّفُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَشْكُرُونَ (اعراف: ۵۸)
و سرزمين پاكيزه (و شيرين) گياهش به فرمان پروردگار مىرويد اما سرزمينهاى بد طينت (و شورهزار) جز گياه ناچيز و بى ارزش از آن نمىرويد، اين گونه، آيات را براى آنها كه شكرگزارند بيان مىكنيم.
آيه شریفه به سرزمین ومحیط درساحت های گوناگون فرهنگی،علمی،زیست محیطی،خانوادگی،اجتماعی،سیاسی،شغل وکاراشاره دارد.
۱.زمین کشاورزی هموارومستعد،بابارش باران،محصول خوب می دهد.ولی زمین سنگلاخی وسفت وناهموار،محصولی جزخاروخاشاک نمی دهد.(وَ الَّذِي خَبُثَ لا يَخْرُجُ إِلاَّ نَكِداً )
۲. در سبک زندگی نها” فاعليت فاعل” براى به ثمر رسيدن يك موضوع، كافى نيست بلكه استعداد و” قابليت قابل” نيز شرط است، نورخورشید به همه جا یکسان می تابد واز دانههاى باران حيات بخش تر و لطيف تر تصور نمىشود، اما همين نورخورشید وباران در يك جا سبزه و گل مىروياند و در جاى ديگر خس و خاشاك.[1]
۳. محیط خانواده،تاثیرفراوانی دارد.فرزندان صالح وشایسته دردامان مادران صالح وباایمان وشایسته تربیت می شوند.وانسان های شروروناصالح دردامان مادران ناشایست تربیت می گردند.
تاریخ نمونه های فراوانی رانشان می دهد.به دوشاهداشاره می کنیم:
شاهدیک.قصه معاویه وامام حسن(ع)
پس ازقصه صلحنامه معاویه برای کوچک کردن امام حسن درجمع پرسید:شماکه ادعا می کنید همه چیزدرقرآن هست (وَ لا رَطْبٍ وَ لا يابِسٍ إِلَّا فِي كِتابٍ مُبِين.(انعام:۵۹)آیاشکل وشمایل من وتوهم درقرآن آمده است؟معاویه بسیارزشت وبدترکیب وامام حسن بسیارزیبا ویوسف آل محمد نامیده می شد.
امام حسن(ع)فرمود:آری.وآیه فوق راقرائت کرد.سپس درجمع فرمود:بابای توابوسفیان سرکرده مشرکان وجهال ومادرت هندجگرخواروجدت حرب بت پرست است لذافرزندی بهترازتو(که همان خاروخاشاک وهندوانه ابوجهل باشد)بوجودنمی آید.ولی جدمن پیامبرخدا وپدرم علی مرتضی ومادرم فاطمه زهرامی باشد.که ثمره آنها گل خوشبو وزیبا می شود.(فَبُهِتَ الَّذِي كَفَرَ(بقره:۲۵۸)
شاهددو.دفرزندشهیدشیخ فضل الله نوری
شيخ فضل اللّه نوري مجتهد و مجاهد انقلابي که درمقابل طاغوت ومنحرفان ایستادوسرانجام به شهادت رسید ودرصحن بزرگ حضرت معصومه به خاک سپرده شد.وی پـسري داشت که بيش از مخالفان اصرار داشت كه پدرش را اعدام كنند.
يكي از بزرگان گفته بـود (قبل ازشهادت شیخ) مـن بـه زندان رفتم و علت را از شيخ فضل اللّه نوري سؤال كردم .
ايشان فرمود:خود من هم انتظارش را داشتم كه پسرم چنين از كار درآيد. اين بچه در نجف متولد شد.در آن هـنگام مادرش بيمار بود, لذا شير نداشت .مجبور شديم يك دايه شيرده براي او بگيريم پس از مـدتي كه آن زن به پسرم شير مي داد, ناگهان متوجه شديم كه وي زن آلوده اي است , علاوه بر آن از دشمنان اميرالمومنين (ع ) نيز بود…كـار ايـن پـسـر دراثرخوردن آن شیرآلوده ازآن زن ناصبی وآلوده به جايي رسيد كه در هنگام اعدام پدرش كف بزندوشادی کند.آن پسر فاسد, پسري ديگر تحويل جامعه داد به نام كيانوري كه رئيس حزب توده وکمونیسم شد. [2] ازکوزه برون تراود که در اوست.گندم ازگندم برویدجو زجو.
بنابراین درخانواده سالم وارزشی فرزندان خانواده هم ارزشی وبا خدا
خواهندشد.وخانواده لاابالی وبی بند وبار،فرزندان هم همان راه پدرومادررا می روند. (قالُوا بَلْ نَتَّبِعُ ما أَلْفَيْنا عَلَيْهِ آباءَنا (بقره:۱۷۰).مگرعوامل دیگری دخیل باشد.
خانواده سالم،نیازمند مادران سالم است.لذادرازدواج می بایدهمسری ازخانواده صالح وباایمان انتخاب کرد وازدختران زیبا روی پرورش یافته درخانه های ناصالح که چون گیاهان روییده برزباله هستند،دوری جست.
۴.محیط علم ودانش،مدرسه،دانشگاه و…اگرسالم وپاکیزه بود،دانش آموخته اش هم دانشمندی خوب وپربرکت ومفیدبرای جامعه می شود.عالمان حوزه علمیه راکه درمحیطی وارسته تربیت می شوند با دانشجویانی که درمحیط دانشگاه های ناسالم درس می خوانندرا مقایسه کنید!دانشجویی که دردانشگاه های کفرتحصیل می کندخواه ناخواه تحت تاثیرمحیط واستاد و…قرارمی گیرد.وکمترکسی می تواندایمانش راحفظ کند.به همین دلیل امیرکبیروقتی دارالفنون را تاسیس کرد،اجازه نداددانشجویان ایرانی به خارج واروپا بروند.دستورداداستادازخارج بیاورند.شاهدبراین مطلب،عالمانی فرهیخته چون امام خمینی(ره)،سیدحسن نصرالله،شیخ زکاکی و…برخاسته ازحوزه علمیه اند.وافرادی چون:بنی صدر،محمدرضاپهلوی،روحانی،خاتمی،ظریف،اساتیدضدانقلاب و…تحصیل کرده های دانشگاههای غرب هستند.
۵.محیط زندگی درکشورهای کفروآلوده به فساد مانند:آمریکا،اسرائیل،کشورهای اروپایی وشرقی و… همچنین شهریامحله ی بی بندوبار،انسان را درخودهضم وبه رنگ خود در می آورد.چنین کشورها ومحیط هایی هیچگاه بامحیطی آراسته وخداجو وپایبند به ارزشهای الهی وانسانی،مانندایران اسلامی یکسان نیستند.محیط شهرمذهبی وپایگاه مرجعیت قم باشهرهای دیگرایران یکسان نیست.محله های خوب وباایمان با محله های بی بندوبارویاارمینی ویهودی نشین یکسان نیستند.درمحیط های آلوده،انسان آلوده می شود.خوردن غذاهای حرام،نوشیدن شراب،زندگی باحیوانات،بدحجابی وبی حجابی وبی بندوباری و… عادی می گردد.شاهدبراین گفتارافرادی مانند:کدیور،اشکوری درکنارزن لخت،سلبریتی ها،آقامیری درماه رمضان لب دریا باشورت وسگ و…هستندکه هضم درمحیط آلوده غرب شده اند.ولی درکشوری مانندایران اسلامی که مردم درزیرپرچم امامت وولایت فقیه وآموزه های قرآن واهل بیت عصمت نفس می کشند،مردمی دین مداروآرمان خواه و وارزش مدارهستند.امروزهیچ سرزمینی به کشورایران پاک وطیب که نسیم عطرومشک ازآن می وزد،نمی رسد.
۶.محفل ومحیط های دوستانه،تشکلها واحزاب ودوستان خوب وبد،تاثیرگذارند.گروه منافقین وحزب توده وانجمن حجتیه ودیگراحزاب ضد انقلاب رابنگرید،چگونه جوانان را گمراه وآلوده به فسادوسرانجام جهنمی کردند.درروزحساب اعضای اینها می گویند:اى واى بر من كاش فلان شخص گمراه را دوست خود انتخاب نكرده بودم اومراگمراه ساخت.(يا وَيْلَتى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِيلًا لَقَدْ أَضَلَّنِي (فرقان:۲۸-۲۹))
۷.محیط های ورزشی،باشگاهها،استودیوم ها درخارج وداخل بویژه با اختلاط دختروپسر…تاثیربالایی بردین واخلاق جوانان دارند. محیط های ورزشی وباشگاهها،اگربراصول ارزشی واخلاقی حرکت کنندوسالم وپاکیزه باشندمی توانندقهرمان پرورباشند.واگرناسالم بودند می توانندجوانان را ازارزشهای الهی دورکنند.ورزش فوتبال را با ورزش زورخانه ها مقایسه کنید!یکی جوانان را ازارزشهای الهی وانسانی واخلاقی دورمی کند ودیگری پهلوانی حیدری می پرورد.بیشترین سرمایه گذارها درورزش فوتبال،اشراف وکارتل ها وبی دین ها هستند.کمترباشگاهی را می توانیدبیابید،حتی درقم،که به اصول وارزشهای الهی پایبند ودرفکرسعادت جوانان باشند!فوتبال دنیا رابنگریدچندین میلیون جوان را سرگرم وغافل ازراه سعادت کرده است!
۸.محیط کاروشغل،اگرپاک وارزش مدارباشد،تاثیرمثبت واگرناسالم باشد،تاثیرمنفی بردرآمد وکسب آدمی می نهد.آیا محیط کشاورزی وتولید، با محیط دلالی یکسان است؟ یا محیط بسیج وسپاه با دیگرمحیط ها مثل بانک داری وامثاهم رمقایسه کنید.
سعدی:
گلی خوش‌بوی در حمام روزی رسید از دست محبوبی به دستم
بدو گفتم که مشکی يا عبیری كه از بوي دل‌آويز تو مستم
بگفتا من گِلی ناچيز بودم ولیكن مدتی با گُل نشستم
کمال هم‌نشين در من اثر کرد وگرنه من همان خاکم که هستم
۹.محیط زیست محیطی،اگرپاک وسالم باشد،درحفظ سلامتی وروح وروان جامعه اثرمثبت دارد.واگرآلوده باشداثرمنفی می گذارد.
۱۰.ظرف غذا اگرآلوده بود،غذای پاکی مانندشیررا فاسدمی کند وآن را ازانتفاع می اندازد.
گفتاردوم.هجرت ازمحیط فساد وآلوده
به فتوای فقها هجرت ازسرزمین ومحيط كفر و فاسد وگناه آلود، براى حفظ ايمان وارزشهای دينی واجب است، وعذری پذیرفته نیست.
س ۱۳۸۷. زندگی در کشوری که اسباب معصیت مانند برهنگی وموسیقی و غیره در آن فراهم است، چه حکمی دارد؟
امام خامنه‌ای: اقامت و زندگی آنها، فی نفسه اشکال ندارد، ولی باید از اموری که از نظر شرعی بر او حرام هستند اجتناب کند و اگر نمی تواند باید به کشورهای اسلامی مسافرت نماید.[3]
قرآن هجرت ازمحیط کفروآلوده را درصورت نافرمانی خدا واجب دانسته می فرماید:.(إ ِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ قالُوا فِيمَ كُنْتُمْ قالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ قالُوا أَ لَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا فِيها فَأُولئِكَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ ساءَتْ مَصِيراً (نساء:۹۷-۹۸) كسانى كه فرشتگان (قبض ارواح) روح آنها را گرفتند در حالى كه به خويشتن ستم كرده بودند و به آنها گفتند شما در چه حالى بوديد (و چرا با اينكه مسلمان بوديد در صف كفار جاى داشتيد؟) گفتند ما در سرزمين خود تحت فشار بوديم، آنها (فرشتگان) گفتند مگر سرزمين خدا پهناور نبود كه مهاجرت كنيد؟ پس آنها (عذرى نداشتند و) جايگاهشان دوزخ و سرانجام بدى دارند.
امام صادق عليه السلام درتفسیرآیه إِنَّ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةٌ می فرماید: در محل و سرزمينى كه در آن زندگى مىكنى، اگرنافرمانى و معصيت خدا مىشود، از آنجا به جاي ديگر هجرت كن. [4]
قصه هجرت اصحاب کهف ازمحیط آلوده به کفروفساد وگناه،درحاکمیت دقیانوس بت پرست وستمگر،شاهدخوبی برلزوم هجرت ازمحیط آلوده است.
گفتارسوم.جبرمحیط
برخی جبرمحیط را عذرمی شمارند.ولی به گفته شهیدمطهری:جبرمحیط پذیرفته نیست. اين حرفى كه امروز شايع است كه تا مىگوييم: آقا چرا چنين مىكنى؟ مىگويد: اى آقا! محيط اينجور اقتضا مىكند، لازمه محيط است، كارى نمىشود كرد، محيط خراب است، محيط فاسد است،(این حرف) از نظر اسلام پذيرفته نيست.[5]
(أَ لَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا فِيها)
نتیجه
تاثیرمحیط درتمام ساحت های گفته شده برسعادت وشقاوت انسان، یک واقعیت انکارناپذیراست.چه بخواهیم وچه نخواهیم درپرتوچالش های محیط قرارداریم. باید باهوشیاری پرده غفلت را کناربزنیم ونقش وتاثیرمحیط را جدّی بگیریم.
ازاین رواولامی بایدسرزمین ومحیط سالم وپاکیزه برای زندگی برگزینیم.دوم.تلاش کنیم محیط های ناسالم را پاکیزه وسالم کنیم.سوم.اگرتوان وامکان سالم سازی محیط وجودندارد،بکوشیم دین وارزشها ی دینی خودراحفظ کنیم وجذب وهضم محیط آلوده نشویم.چهارم.اگرتوان اصلاح محیط وحفظ دینمان وجودندارد،به دستورقرآن ازآن محیط فاسد وآلوده هجرت کنیم.
پایان۲۳بهمن۱۴۰۳
[1] . ر.ک.تفسير نمونه، ج۶، ص:۲۱۶
[2] . تربيت فرزند در اسلام، ص ۸۹
[3] . اجوبه، مهاجرت و پناهندگی سیاسی، ص۳۰۸.
[4] . معناه إذا عصي الله في أرض أنت فيها فاخرج منها إلى غيرها( بحارالأنوار،۱۹،ص۳۵،باب۶ الهجرة و مباديها).
[5] . مجموعهآثاراستادشهيدمطهرى، ج۲۱، ص: ۴۲۸.
