رابطه  خشک سالی وفساد ازمنظرآموزه های دینی

(هشدار،عوامل،نسخه رهایی  )

پیشگفتار

قرآن دررابطه با بحران وبلای خشکسالی سه مرحله را یادآورشده است:

گام اول هشدارواخطارداده تا انسان غافل نباشد.

گام دوم عوامل بروزخشکسالی رابیان کرده است.

گام سوم نسخه رهایی ازخشکسالی را پیچیده است.

گفتاراول.هشدارواخطاردرموردبحران خشکسالی

از برکات خداوند آب است. كه حیات همه موجودات به آن بستگی دارد وبسيارى از مردم از آن غافلند،. قرآن در۳۵ازآیه به آب پرداخته است.ازجمله آیاتی است که درموردبی آبی وخشکسالی به انسان اخطاروهشدارداده است.مانند:

۱.قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُكُمْ غَوْراً فَمَنْ يَأْتِيكُمْ بِماءٍ مَعِينٍ(ملک:۳۰) به آنها بگو به من خبر دهيد اگر آبهاى مورد استفاده شما در زمين فرو رود چه كسى مى‏تواند آب جارى در دسترس شما قرار دهد”؟! 

   خداوند زمين را از دو قشر مختلف تشكيل داده است:” قشر نفوذ پذير” كه آب باران را در خود فرو مى‏برد و در زير آن” قشر نفوذ ناپذير” است كه آب را در آنجا نگاه مى‏دارد. [1]

درسوره مومنون آیه۱۸می فرماید:ما اين آب را در زمين در مخازن مخصوص ساكن كرديم، (فَأَسْكَنَّاهُ فِي الْأَرْض).تمام چشمه‏ها، چاهها، قناتها از بركت اين تركيب خاص به وجود آمده است.

 آیه ملک نوعی اخطاروهشداربه انسان هاست که اگردراثرخشکسالی آب چشمه ها وقنات ها وچاه ها ومنابع ذخیره درسدها و….روبه پایانی داشت وانسان ها حتی برای آشامیدن آب بامشکل روبه رو شدند چکارمی توانندبکنند؟

۲.أَ فَرَأَيْتُمُ الْماءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ أَ أَنْتُمْ أَنْزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنْزِلُونَ لَوْ نَشاءُ جَعَلْناهُ أُجاجاً فَلَوْ لا تَشْكُرُون (واقعه:۶۸-۶۹ )

آيا به آبى كه مى‏نوشيد انديشيده‏ايد؟آيا شما آن را از ابر نازل مى‏كنيد؟ يا ما نازل مى‏كنيم؟ هر گاه بخواهيم اين آب گوارا را، تلخ و شور قرار مى‏دهيم، پس چرا شكر نمى‏كنيد؟

اين آيه وجدان انسانها را در برابر این سؤال قرار مى‏دهد: آيا در باره اين آبى كه مايه حيات شما است و پيوسته آن را مى‏نوشيد وبهره می بریدهرگز فكر كرده‏ايد؟چه کسی آن را ازآسمان نازل می کند ودردسترس شما قرارمی دهد؟اگرآبی ازآسمان نباریدوخشکسالی شدچکارمی کنید؟!

آسیب وپیامدهای خشکسالی

بحران خشکسالی پیامدهای ناگواری درپی دارد.

سازمان ملل متحد هشدار داده که اگر جهان به میزان فعلی به مصرف آب ادامه دهد در سال ۲۰۲۵ ،بیشتر از دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون نفر در جهان با کمبود آب مواجه می شوند. طلیعه بحران هم اکنون در چین، آفریقا، هند، تایلند، مکزیک، مصر و ایران نمایان شده است. ایران در کمربند خشک جهانی قرار گرفته و بارشی معادل یک سوم بارش متوسط جهانی را دارد.

 پیامدهای خشکسالی خود را درعرصه اقتصادی وکشاورزی،سیاسی وامنیتی،بهداشت وسلامتی ،اجتماعی و…نشان می دهد.

۱. عرصه اقتصادی وکشاورزی

کمبود بارش، کمبود رطوبت خاک و افت سطح آب زیر زمینی ،کشاورزي و کیفیت و کمیت محصولات را تحت تاثیرقرارمی دهد.بویژه انقراض گونه‌های انحصاری،یکی از مخرب‌ترین آسیب‌های خشکسالی بشمارمی آید.وقتی آبی نباشد کشاورزی تعطیل می شود.گیاهی نمی روید.درنتیجه،موادغذایی ومیوه ومایحتاج انسان ها وحیوانات کم ویانایاب می شود.دام داری ها بواسطه کمبودعلوفه درمزارع ومراتع ازبین می رود.گوشت ولبنیات ودیگرمحصولات دامی مانند:پشم وپوست و…دچارکمبود وگرانی می شود.

خشکسالی هاي اخیر ، تاثیرات خود درامنیت غذایی در سراسر جهان و تاثیر بر بازارهاي جهانی و تجارت بین المللی را نشان داده است.گرانی ها وقاچاق موادغذایی نمونه ی بارزآن است.

۲. عرصه اجتماعی

 هر گاه میزان تقاضای آب برای تولید اقتصادی بیشتر از عرضه آب باشد خشکسالی اقتصادی – اجتماعی رخ داده است. افزایش جمعیت و یا افزایش مصرف آب هم به آن دامن می زند.

  مصرف کنندگان از سفره های آب زیرزمینی استفاده بیشتری خواهند نمود و باعث خالی شدن آنها می شوند .هزینه تصفیه آب های آشامیدنی به دلیل آلودگی، بالا می رود.مهاجرت ها وکوچ انسان ها دراثرخشکسالی رخ می دهد.

 ۳.عرصه بهداشتی وسلامتی

  بهداشت فردی وعمومی بیش ازهرچیزبه خطرمی افتد.

با نبودآب وکاهش سطح آب هاي زیرزمینی و منابع هیدرولوژیکی در نهرها ، دریاچه ها و مخازن ، افزایش دماي آب و افزایش سطح مواد شیمیایی مضر بیشتر می شود. این می تواند منجر به افزایش شوري و کاهش سطح اکسیژن در آب شود و گونه هاي آبزي را تهدید کند. کاهش کیفیت و کمیت آب در حوادث خشکسالی، نیاز به تصفیه آب را افزایش می دهد. افزایش غلظت سموم و آلاینده ها ی ناشی از تخلیه فاضلاب صنعتی و دیگر فاضلاب ها،   سلامت  انسان و محیط زیست را به خطرمی اندازد.وموجب بروزوشیوع بیماریهای مرتبط با آب که بر اثر آلودگی آب با فاضلاب می شود.مانند:بیماریهای چشمی و پوستی وبیماریهای مرتبط با آب.   

 سوء تغذیه و افزایش مرگ و میر شناخته شده ترین و مشهورترین پیامد سلامتی خشکسالی است.

  خشکسالی هم چنین می تواند بر سلامت روان انسان ها تأثیر بگذارد.  

  گرد و غباروریزگردها

انتشار گرد و غبار ناشی ازخشکسالی می تواند تأثیر به سزایی در سلامت عمومی وبروزبیماری ها وتعطیلی مراکزآموشی و…داشته باشد. طوفان ها و گرد و غبار هنوز هم عمدتا در مناطق خشک و نیمه خشک در سراسر جهان رخ می دهد.  بویژه جایی که پوشش گیاهی کم است.چندسالی است که ایران با آن مواجهه شده است.

    دود ناشی از آتش سوزي ها ی جنگل ها، می تواند مشکلات تنفسی قابل توجهی ایجاد کند. افراد مسن ، کودکان، زنان باردار و افراد مبتلا به آسم ، بیماري قلبی و بیماري هاي ریوي به ویژه در معرض خطر مواجهه با دود وگردوغبارقرار دارند

۴. عرصه امنیتی .بروزدزدی ها وقتل وغارت ازدیگرآسیب هابشمارمی آید.[2]

  گفتاردوم.علل وعوامل خشکسالی

پرسش:چه عواملی باعث عدم نزول باران وبروزخشکسالی است؟

پاسخ: رحمت خداوندگسترده است.ولی این فساد انگیزی بشراست که با دست خودبه خودستم می کند.وبا رفتارش جلوی نزولات آسمانی وبرکات ورحمت الهی را می بندد.

حکایت بشرحکایت این شعرسعدی است:

یکی بر سر شاخ، بن می برید                خداوند بستان نگه کرد و دید

بگفتا گر این مرد بد می کند              نه با من که با نفس خود می کند

  درآيات قرآن وروایات معصومین علیهم السلام، به اين نكته تصریح شده که فساد وكفر و ظلم و گناه، مايه خشکسالی وزوال نعمت وويرانى می شود.

هرچندکه مادّیون ونظام های غیردینی نگاه مادّیگرانه به موضوع دارند.می گویند:گرم شدن زمین باعث خشکسالی ها درجهان شده است!

این سخن درستی است ولی این سوال مطرح است که چه عواملی موجب گرم شدن زمین شده است؟جزانسانها !درحقیقت گرما ی زمین  همان فسادی است که  به دست بشررخ داده است.

دربرخی آیات به صراحت ،بشر را عامل فساد درزمین می داند.

۳.ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلُ كانَ أَكْثَرُهُمْ مُشْرِكِينَ (روم:۴۱-۴۲)

فساد در خشكى و دريا به خاطر كارهايى كه مردم انجام داده‏اند آشكار شده، خدا مى‏خواهد نتيجه بعضى از اعمال آنها را به آنها بچشاند شايد (به سوى حق) بازگردند.

  بگو در زمين سير كنيد و بنگريد عاقبت كسانى كه قبل از شما بودند(وفسادمی کردند) چگونه بود؟ بيشتر آنها مشرك بودند.

در آيه بعد براى اينكه مردم شواهد زنده‏اى را در مساله ظهور فساد در زمين به خاطر گناه انسانها با چشم خود بينند، دستور” سير در ارض” را مى‏دهد و به پيامبر ص مى‏فرمايد:” بگو شما در روى زمين به گردش پردازيد، حال امت هاى پيشين را جستجو كنيد، و اعمال و سرنوشت آنها را مورد بررسى قرار دهيد ببينيد عاقبت كسانى كه قبل از شما بودند به كجا رسيد؟! قصرها و كاخهاى ويران شده آنها را بنگريد، خزائن به تاراج رفته آنها را تماشا كنيد، جمعيت نيرومند پراكنده آنها را مشاهده نمائيد، و سرانجام قبرهاى درهم شكسته و استخوانهاى پوسيده آنها را نگاه کنید.ببينيد سرانجام فسادوظلم و ستم و گناه و شرك آنها چه شد؟

ببينيد اگر آنها آشيانه مرغان را سوزاندند، چگونه خانه اين صيادان نيز به ويرانى كشيده شد؟ ” اكثر آنها مشرك بودند” و شرك ام الفساد و مايه تباهى آنها شد.

فساددردریا

 فساددرخشکی روشن است.ولی فساد دردریا، ممكن است به صورت كمبود مواهب دريايى و يا ناامنى‏ها و جنگ هايى كه در درياها به وقوع مى‏پيوندد باشد.

  از امام صادق ع چنین روایت شده است: زندگى موجودات دريا به وسيله باران است. هنگامى كه باران نبارد هم خشكى‏ها به فساد كشيده مى‏شود، و هم دريا، و اين هنگامى است كه گناهان فزونى گيرد![3]   

    آنچه در رابطه با نزول باران و حيات حيوانات دريايى در اين حديث ذكر شده مساله‏اى است كه دقيقا به تجربه رسيده كه هر وقت باران كمتر ببارد ماهى در دريا كم خواهد شد، و حتى از بعضى از ساحل‏نشينان مى‏گفتند:” فايده باران براى دريا بيش از فايده آن براى صحرا است”!. (تفسير نمونه، ج‏۱۶، ص: ۴۵۳)

۴.وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ:” (شورى:۳۰)

هر مصيبتى به شما مى‏رسد به خاطر اعمال شما است”

  مصادیق فساد     

منظورازفسادی که به دست انسان پدید می آیدچیست؟چه کارهایی فسادبشمارمی آیندومانع نزول برکات آسمانی شده وخشکسالی ومشکلات زیست محیطی را به ارمغان خواهدآورد؟

یک.آلوده کردن آب وهوا

هوای پاکیزه وسالم بهترین عنصرو رازسلامتی انسان است.آنان که دربرخی روستاها به غذای مقوّی دسترسی ندارند،چون هوای سالم دارند،کمتربیمار می شوندوکمترنیازبه پزشک پیدا می کنند.

هوای پاک،سرشارازاﮐﺴﯿﮋن(غذای اصلی ریه هاوخون وقلب)است.که درمناطق کوهستانی وبرف خیز،جنگل ها و پارک ها،ساحل دریاها و کنار رودخانه ها وآبشارها و روستاهای بِکروبدورازآلودگی های صوتی و دودخودروها وکارخانه هاو…..یافت می شود. دریاها و اقیانوس ها درتلطیف هوا واﮐﺴﯿﮋن بسیار مؤثرند.

آب و هوای سالم موهبتی الهی و رمزسلامتی است.

امام صادق (ع)فرمود: زندگی درسرزمینی بدون سه عامل حیاتی گوارا نیست: هوای پاک وتمیز،آب فراوان وگوارا،زمین حاصلخیز.[4]

تنفس صحیح در هوای سالم

گردش صحیح خوﻥ،شالوده سلامتی است؛خوﻥاﮐﺴﻴﮋﻥوموادغذایی را به تمام سلول های بدﻥمی رساﻧﺪو تنفس کلید کنترل ﺟﺮیان خون در بدن بشمار می آید.اﺯطریق تنفس،اﮐﺴﻴﮋﻥ کافی به تمام سلول ها می رسدکه ﺟریان الکتریکی هرسلول راتحریک می کند.تنفس صحیح،بدن رااﺯآلودگی ها پاک می کند.اثرتنفس صحیح اﺯهرغذا یاویتامین بیشتراست.[5]

تنفس صحیح بوﻳﮋه عمیق درهوایی دور اﺯآلودگی،موﺟﺐ باﺯشدن غددلنفاوی و شش ها شده،سلامتی و نشاط را برای آدمی به ارمغان می آورند.

  هوای آلوده، بیماری می آورد.به جای اکسیژن،دی اکسیدکربن سمی وارد ششها ی شود.

عوامل آلودگی هوا:

آلودگی هوا بر اسیدی شدن دریاها واقیانوس ها اثرمی گذارند.موج آبها گازکربنیک هوا را به درون آب می کشد و موجب مشکلاتی برای آبزیان می گردد.

خبرگزاری فرانسه، به نقل از آژانس محیط زیست اروپا نوشت: حداقل ۲۵۳ هزار نفر در اتحادیه اروپا طی سال ۲۰۲۱ به خاطر قرار گرفتن در معرض ذرات ریز بالاتر از غلظت مورد تایید سازمان بهداشت جهانی جان باخته‌اند.
ریزگردها یا ذرات ریز کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون، معمولا در نیروگاه‌های برقی زغال‌سوز تولید می‌شود یا محصول جانبی خروجی اگزوز خودروها است و اندازه کوچک آنها باعث می‌شود تا عمق دستگاه تنفسی نفوذ کنند و باعث بیماری‌های ریوی، برونشیت و آسم شوند.

اما مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا تنها به مواد ذره‌ای دو و نیم میکرونی ختم نمی‌شود. در اتحادیه اروپا، مرگ و میرهای زودرس ناشی از قرار گرفتن در معرض دی اکسید نیتروژن نیز با افزایش اندکی به ۵۲ هزار نفر در سال ۲۰۲۱ رسیده است. در همین حال، مرگ‌های ناشی از قرار گرفتن در معرض «اُزُن» که عمدتاً از ترافیک جاده‌ای و فعالیت‌های صنعتی ایجاد می‌شود،۲۲ هزار نفر گزارش شده است.
آژانس محیط زیست اروپا می‌گوید آلودگی هوا همچنان بزرگ‌ترین تهدید زیست‌محیطی برای سلامت اروپایی‌ها است .[6]

آلوده کردن محیط زیست

زیان آلوده کردن محیط زیست به خود انسان و جامعه بازمی گرددوخسارات بیشماری چون بیماری و هزینه های درمان روی دست انسان می نهد.

ازاین روکسی که عمداًبه آلودگی فضای سبزروبیاورد،مشمول قهرخدا قرارخواهدگرفت.

پیامبر(ص)فرمود:سه گروه براثرکارناروا،ازرحمت خدای سبحان بدورند:1.کسی که مکان عمومی(مانندخیابان ها،کوچه ها،سایه بان ها،پارک ها و فضاهای سبزو محیط زیست را آلوده کند.2.کسی که ازآب نوبه ای و سهمیه ای جلوگیری  نماید.یعنی نوبت دیگران را رعایت نکند.3.کسی که سدّمعبرکند ومانع عبور عابران شود.[7]

گناه آلوده کردن محیط زیست دامنگیر خودانسان می شود.﴿وَمَاأَصَابَکُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَيْدِيکُمْ﴾ (شوری:۳۰) آنچه از مصائب و ناملايمات به شما رسد به خاطر اعمالى است كه خود انجام داده‏ايد.

میکرب ها وویروس های ناشی از آلوده ساختن محیط زیست به دست آدمی،سرانجام بلای جان و سلامت او می گردد.

اﺯامام رﺿﺎ(ع) در رساله ذهبیه چنین روایت شده است:

بدان که قدرت و نیروی انسانی،تابع ﻣﺯاﺝ های بدن هاست و طبیعت و ﻣﺯاﺝ ها،اﺯآب و هوا تبعیت کرده،با تغییر آب و هوا درمکان های گوناگون،تغییر می کنند.بنابراین با گرمی هوا وسردی آن،ﻣﺰﺍﺝها ﻧﻴﺰتحت تأثیر قرار می گیرند. نشان آن دگرگونی در ظاهربدن آشکار می گرددو با معتدل بودن آب و هوا،طبیعت و ﻣﺰﺍﺝها معتدل خواهندشد.[8]

برخی عوامل آلودگی هوا ومحیط زیست که به دست بشررخ داده عبارتنداز:

 بخارهای گازی(گازش مرگ خاموش ﻧﺎم گرفته است.) ،کارخانه ها ،گلخانه ها ،سوخت خودروها ،ﺯباله ها، کولر گازی ها (داخل سرما می دهد وخارج هوای گرم)

 ۱.آلودگی هوا به واسطه دود  سیگارودخانیات

ایران سالانه ۳۲۵۰میلیاردتومان صرف خریدسیگارمی شود.هزینه درمان بیماری های ناشی ازسیگار۷۲۰۰میلیاردتومان است.

  کالایی که درتحریم نظام سلطه قرارنداشت،واردات سیگاربود.

امروزمجوزفروش دخانیات به این مسئله وآلودگی هوادامن می زند.

دودسیگارعلاوه بربیماری هایی که برای شخص سیگاری پدید می آورد،با آلوده کردن محیط زیست،آسیب های فراوانی را برای تنفس انسان ها وموجودات دراین محیط های آلوده به ارمغان می آورد.گفته اند:ضرراستنشاق دودسیگارچندین برابرکشیدن سیگاراست.به دلیل ضررهای سیگارعالمان بزرگوارآن راحرام دانسته اند.

۲.سوخت بنزین

   مصرف بنزین به جو  کره زمین آسیب می ‌رساند. یکی از مهمترین آسیبهای سوزاندن بنزین، تولید کربن دی اکسید است.  گاز کربن دی اکسید یک گاز گلخانه ای که باعث افزایش دمای کره‌ زمین می ‌شود. اثرات نامطلوب زیادی دارد که محیط زیست را برای بسیاری از جانداران غیرقابل زیست می ‌کنند.ازجمله سرطان زا است.

 همچنین کربن دی اکسید حاصل از سوزاندن آن سبب ایجاد خشکسالی در مناطق مختلف زمین و آتش سوزیهای خودبخودی می شود. بارانهای اسیدی حاصل از مصرف این مایع می ‌توانند pH خاک را تغییر دهند و سبب مرگ و میر گیاهان و جانوران یک محیط زیست شود.

مصرف خوراکی این ماده می تواند منجر به گیجی، سردرد، حالت تهوع، مسمومیت و در موارد بسیار شدید باعث آسیبهای برگشت ناپذیر به انسان شود. درایران سال ۱۴۰۲مصرف روزانه بنزین به ۱۱۰ میلیون لیتر رسید. رکورد بالاترین مصرف روزانه بنزین امسال به ۱۴۲ میلیون لیتر رسیده است، جابه‌جایی و انتقال سوخت با توجه به افزایش مصرف کار سختی است.

اسراف درمصرف بنزین با پرسه زدن درخیابان ها،دوربرگردانهای طولانی،ضمن هدررفتن سرمایه،موجب انتشارگازهای کشنده وآلودگی محیط زیست وهوا می شود.صبحگاهان که هواپاکیزه است وقتی یک خودرو مثل پرایدازکنارت می گذردهوای آلوده را به روشنی استشمام می کنی!

۳.سوخت گاز

گازمتان وخانگی در دسته گاز‌های گلخانه‌ای قرار می‌گیرد و موجب تغییر دما وگرمای زمین می شود.وزمینه را برای آب شدن یخچال‌های طبیعی فراهم می‌نماید.همچنین بیماری های گازگرفتگی وخفگی را درپی دارد.

   بر اثرانتشار دي اکسـید کـربن سبب افزایش مقدار انتشار انواع آلاینـده هـا درمحیط زیست می شود.

مصرف گاز طبیعی کشور به صورت سالانه، به بیش از ۲۲۸ میلیارد مترمکعب می ‌رسد که ۷۰ درصد آن در بخش صنعتی و ۳۰ درصد در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌ شود، این نسبت در زمستان برعکس است؛.۱۶ بهمن ۱۴۰۱

البته گاه میزان مصرف گاز در بخش‌های خانگی و تجاری کشور، مرزهای ۷۰۰ میلیون مترمکعبی در روز را هم درنوردیده است.

اسراف درمصرف گاز،بخاری های اضافی،استخرها خانگی حتی استخرهایی درمحیط باز به این عامل دامن می زند!

دو. گرم شدن کره زمین با گازهای گلخانه‌ای

یکی ازفسادهایی که به دست انسان پدیدآمده گازهای گلخانه‌ای است که موجب گرم شدن زمین شده ومانع بارش باران گردیده است.     

زمانی که نور خورشید به یک گلخانه می‌تابد، هوای داخل گلخانه گرم شده و این هوای گرم، شب‌هنگام نیز در فضای گلخانه باقی می‌ماند؛ چرا که جداره شیشه‌ای گلخانه اجازه خروج به هوای گرم نمی‌دهد. دقیقاً مشابه این اتفاق را در جو زمین مشاهده می‌کنیم؛ به این ترتیب که تابش نور خورشید باعث گرم شدن زمین می‌شود و گازهای موجود در جو زمین شامل دی‌اکسید کربن، بخار آب، متان، دی‌نیتروژن مونوکسید و ازون ،اجازه خروج گرما از سطح زمین را نمی‌دهند. که در حالت طبیعی برای حفظ زمین ضروری بوده و بقای موجودات زنده روی زمین را امکان‌پذیر می‌کند.اما وقتی ضررمی رسانندکه ازحالت طبیعی خارج شوند وبیش ازاندازه زمین راگرم نگهدارند.دراین صورت مشکلات زیست محیطی پدید می آید.  

انواع گازهای گلخانه ای

۱. بخار آب

بخار آب بیشترین نقش را در اثر گلخانه‌ای ایفا می‌کند! هرچه سطح زمین گرم‌تر باشد، میزان تبخیر آب نیز بیشتر می‌شود و بر همین اساس شاهد تفاوت غلظت بخار آب در مناطق مختلف هستیم. افزایش تبخیر منجر به افزایش غلظت بخار آب در قسمت‌های پایین جو زمین می‌شود.

۲.دی‌اکسید کربن

دی‌اکسید کربن جزئی از چرخه حیات روی زمین است که فتوسنتز گیاهان به آن بستگی دارد. این ماده که محصول تنفس جاندارن نیز هست، در دما و فشار طبیعی حالت گازی دارد و همراه با سوخت‌های فسیلی، فعالیت‌های آتشفشانی، تخمیر قندها و برخی واکنش‌های شیمیایی دیگر آزاد می‌شود. دی‌اکسید کربن تحت فشار و در دمای پایین به حالت جامد تغییر شکل می‌دهد که با عنوان «یخ خشک» برای خنک نگه داشتن مواد غذایی هنگام حمل و نقل استفاده می‌شود و به طور کلی در صنایع غذایی به عنوان گاز سرمایشی کاربرد فراوانی دارد.

از گاز دی‌اکسید کربن برای گازدار کردن برخی نوشیدنی‌ها و رشد گیاهان گلخانه‌ای نیز استفاده می‌شود. برخی از گزارش‌ها حاکی از این است که سطح این گاز در جو زمین حدود ۴۰ درصد افزایش داشته است. 

خطرناک‌ترین گاز را دی‌اکسید کربن می‌دانند؛ چرا که مدت‌زمان بیشتری در چرخه طبیعت باقی می‌ماند و به همین دلیل نیز تهدید خطرناک‌تری محسوب می‌شود.

۳.متان

     گازمتان از تجزیه مواد آلی به‌ویژه پوسیده شدن گیاهان در مرداب‌ها حاصل می‌شود. به همین جهت آن را «گا ز مرداب» نیز می‌نامند.

۴.اُزون

اُزون(اکسیژن سه اتمی) گازی با اکسیدکنندگی بسیار بالاست که معمولاً ناپایدار بوده و در بسیاری از واکنش‌ها مانند گاز کلر عمل می‌کند. خاصیت اکسیدکنندگی این گاز باعث می‌شود که کاربردهای صنعتی زیادی داشته باشد. لایه ازون از ورود پرتوهای فرابنفش و پرتوهای پرانرژی به زمین جلوگیری می‌کند.

۵.نیتروز اکساید

نیتروز اکساید (یا گاز خنده) یکی از ترکیبات نیتروژن است که اولین بار در سال ۱۷۹۹ در دندانپزشکی استفاده شد و امروزه در پزشکی برای بیهوشی یا به عنوان ضد درد کاربرد دارد.

این گاز بی‌رنگ، بی‌بو، آلوده‌کننده هوا و غیر قابل اشتعال است که از مزارع و زمین‌های کشاورزی(بخاطرکودهای شیمیایی)متصاعد شده و یکی از گازهای گلخانه‌ای خطرناک محسوب می‌شود که در تخریب لایه ازون هم نقش قابل توجهی دارد.

میزان آلایندگی این گاز ۳۰۰ برابر دی‌اکسید کربن بوده و ۱۰ درصد گرمایش زمین نیز در اثر انتشار آن شکل می‌گیرد. 

خطرات گازهای گلخانه ای

  دخالت‌های انسان در طبیعت منجر به تولید بی‌رویه گازهای گلخانه‌ای و افزایش بیش از حد گرمای زمین شده است.

۱.گرم شدن زمین وافزایش کربن موجب آلوده شدن مواد غذایی حیوانات شده وبه انسانها انتقال می یابد.

۲.تخریب و کاهش لایه ازون منجر به ورود پرتوهای فرابنفش مضر به سطح زمین می‌شود که برای سلامتی انسان‌ها بسیار خطرآفرین خواهد بود.

 ۳.مخلوط شدن گازهای گلخانه‌ای با آب باران منجر به اسیدی شدن آب رودخانه‌ها، نهرها و دریاچه‌ها می‌شود.

۴.افزایش گازهای گلخانه‌ای می‌تواند درجه حرارت زمین را به حدی افزایش دهد که در آینده‌ای نه چندان دور زندگی در سطح زمین به سختی امکان‌پذیر باشد.

۵.تغییر در شرایط آب و هوایی کره زمین می‌تواند باعث افزایش بلایای طبیعی مانند: سیل و طوفان وآب شدن یخچالهای طبیعی قطبی و بالا آمدن آب دریاها شود.

۶.موجب تبخیر آب‌های سطحی و شیرین و بی‌آبی و کم‌آبی شده وبیماری‌های گوناگونی رابرای انسان ها رقم بزند.

دلایل افزایش گازهای گلخانه ای

  تغییر سبک زندگی که با انقلاب صنعتی آغاز شد،می توان به این دلایل اشاره کرد:

یک.سوخت‌های فسیلی.انسان عصر حاضر برای رفع نیازمندی ایش سوخت‌های فسیلی استفاده می کند.سالانه ۴۵میلیاردتن سوخت فسیلی دردنیامورداستفاده قرارمی گیرد. دی اکسید کربن که بیشترین تأثیر را در تغییرات آب و هوایی دارد، محصول سوزاندن ذغال سنگ، نفت، گاز طبیعی و سایر سوخت‌های فسیلی است. افزایش تعداد کارخانه‌ها و اتومبیل‌ها و استفاده بی‌رویه از سوخت‌های فسیلی برای حمل‌ونقل، گرمایش و تولید برق منجر به افزایش دی اکسید کربن موجود در جو زمین شده است.

دو. جنگل‌زدایی.از بین بردن جنگل‌ها و کاهش روزافزون پوشش گیاهی و ایجاد تغییر در چرخه طبیعی زمین.

  گیاهان و درختان در یک فرایند طبیعی دی اکسید کربن موجود در هوا را گرفته و اکسیژن را به انسان‌ها هدیه می‌دهند. این در حالی است که متأسفانه هر روز شاهد قطع درختان و سوختن جنگل‌ها در نقاط محتلف جهان هستیم و این جنگل‌زدایی بدون تردید نقش زیادی در افزایش گازهای گلخانه‌ای داشته است.

سه.رشد صنعت وزباله‌های صنعتی و محل‌های دفن زباله بدون توجه به زیست محیطی.

متأسفانه صنایع و کارخانه‌ها نیز گازهای مضر تولیدشده خود را در جو زمین آزاد می‌کنند و هر روز بر عمق فاجعه می‌افزایند. علاوه دی اکسید کربن و گاز متان آزادشده در اثر تجزیه مواد گیاهی در محل دفن زباله‌ها، باتلاق‌ها و شالیزارهای برنج و… نقش قابل توجهی در افزایش گازهای گلخانه‌ای وتخریب محیط زیست داشته است.

چهار. روش‌های مدرن کشت و زراعت.کشاورزی بدون توجه. اکسید نیتروژن مورد استفاده در کودها یکی دیگر از عوامل مؤثر بر افزایش گازهای گلخانه‌ای بوده است. اکسید نیتروژن ارمغان روش‌های مدرن کشت و زراعت و استفاده از کودهای غنی ازت است.

  این موارد مهم‌ترین عوامل افزایش گازهای گلخانه‌ای به دست بشررخ داده ودرزمی فساد ایجاد کرده ومتاسفانه موجب تغییر الگوی نعمت الهی بارش برف وباران درکره زمین شده است.یا بارش نمی آید ویا به صورت سیل وطوفان ویرانگرمی شود.

فعالیت‌های انسان موجب تغییر در ماهیت اثر گلخانه ای شده است. سوزاندن سوخت‌های فسیلی مانند نفت و زغال‌سنگ وگاز(سالانه۳۵میلیاردتن درجهان) ، موجب افزایش مقدار کربن دی‌اکسید آزاد شده در جو زمین و گرمایش زمین می‌شود.   

  کشورهای چین، آمریکا، هند، روسیه، ژاپن و آلمان، رتبه‌های اول تا ششم را به خود اختصاص داده‌اند. [9]

سه.فسادقدرت طلبی

درروایات ازقدرت طلبی به عنوان مصادیق فساد یاد شده که می تواندمانعی درمسیرنزول نعمت های الهی قرارگیرد.

 محمّد بن مسلم از امام باقر عليه السّلام در تفسير اين آيه مباركه: ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ‏ پرسش كرد. امام عليه السّلام فرمود: بخدا سوگند اين در همان زمانى بود كه انصارگفتند: از ما يك امير و از شما يك امير. [10]

چهار.ستمگری حاکمان وکم فروشی امت

درروایتی ازپیامبرص، ستمگری حاکمان وکم فروشی ازعلل خشکسالی برشمرده شده است.

 پیامبرص درضمن برشمردن عواقب ده خصلت فرمود: حاکمی ستم کند،باران نمی بارد.ووقتی امتم به کم فروشی روآورند به خشکسالی مبتلا می شوند.آنگاه آیه ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِراخواندند.[11]

پنج.ترک امربه معروف ونهی ازمنکر

ازمظاهرفسادترک امربه معروف شمرده است.

امام علی ع فرمود:فسادظهورکرده است.هیچ منکری تغییرنمی کند.خدالعنت کندکسانی امربه معروف می کنندولی خودبه آن عمل نمی کنند.نهی ازمنکرمی کنند ولی خودمرتکب منکرمی شوند.[12]

شش.خیانت ازمظاهرفساد

پیامبرص فرمود:ازما نیست کسی که درامانت خیانت می کند.امانت داری موجب جلب روزی وخیانت موجب فقراست.[13] 

۹.ناهنجاری های اخلاقی واجتماعی و…مانند:

۱.بخل شديد.۲- آرزوى دراز ۳- حرص غالب. ۴- قطع رحم. ۵- برگزيدن دنيا بر آخرت.۶- غصب كردن حقوق ناتوانان و ستمديدگان.   ۷- دزديدن اموال فقيران. ۸- خيانت‏ورزيدن. ۹- به فسق و فجور پرداختن.۱۰- طغيان و سركشى‏ ۱۱- ندادن زكات ظاهرى. ۱۲- خوددارى از دادن زكات باطنى (غير رسمى).۱۳- چنگ اندازى به اموال ديگران. ۱۴- كم‏فروشى.۱۵- احتكار. ۱۶- نرخگذارى آزاد و بى‏بند و بار. ۱۷- انحصار واردات.۱۸- انحصار توليد.۱۹- انحصار توزيع.۲۰- آزادى اقتصادى.كه همه اين امور- بطور آشكارا- مستلزم حرمت است. [14] ۲۱. غیبت وتهمت ،۲۲.بی نمازی۲۳.حرام خواری۲۴.بی عفتی وبی حجابی۲۵.فسادجنسی۲۶.حامی ظالم وظلم۲۷.جهادگریزی۲۸.اسراف وتبذیر۲۹.اشرافی گری۳۰.اتلاف عمروهرزه گری و…که هرکدام مظهری ازفسادبشمارمی آیندومانع نزول برکات الهی می شوند.

 گفتارسوم.نسخه شفا بخش

  قرآن پيوند روشنى ميان مسائل معنوى و مادى بر قرار مى‏سازد و استغفار از گناه و باز گشت به سوى خدا را مايه آبادانى و خرمى و طراوت و سرسبزى و اضافه شدن نيرويى بر نيروها معرفى می کند. اين حقيقت در بسيارى از آيات قرآن به چشم مى‏خورد،

كدام جامعه است كه روح تعاون و همكارى را از دست دهد و جنگ و نزاع و خونريزى را جانشين آن سازد و زمينهاى خرم و سرسبز و وضع اقتصادى مرفهى داشته باشد؟!

كدام جامعه است كه مردمش آلوده انواع هوسها باشند، و در عين حال نيرومند و پا بر جا در مقابل دشمنان ايستادگى كنند؟!

با صراحت بايد گفت: هيچ مساله اخلاقى نيست مگر اينكه اثر مفيد و سازنده‏اى در زندگى مادى مردم دارد، و هيچ اعتقاد و ايمان صحيحى پيدا نمى‏شود مگر اينكه در ساختن يك جامعه‏اى آباد و آزاد و مستقل و نيرومند سهم به سزايى دارد     

آنها كه مسائل اخلاقى و ايمان مذهبى و توحيد را از مسائل مادى جدا مى‏كنند، نه مسائل معنوى را درست شناخته‏اند و نه مادى را. [15]

ارتباط ایمان و نزول برکات آسمانی

  آیات وروایاتی وجود داردکه ایمان وگرایش به ارزش های الهی را موجب نزول باران وبرکات اله می دانند.

۵.وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ:” (اعراف:۹۶) اگر اهل شهرها و آباديها ايمان بياورند و تقوا پيشه كنند درهاى بركات آسمان و زمين را به روى آنها مى‏گشائيم

 ۶.لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ:” ( مائده:۶۶)

اگر آنها تورات و انجيل و آنچه از طرف پروردگارشان بر آنان نازل شده است بر پا دارند، از آسمان و زمين روزى مى‏خورند” (و بركات زمين و آسمان آنها را فرا خواهد گرفت) و آيات ديگرى از اين قبيل.

۷.وَ يا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً وَ يَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلى‏ قُوَّتِكُمْ وَ لا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمِينَ ( هود:۵۲)

و اى قوم من! از پروردگارتان طلب آمرزش كنيد سپس به سوى او باز گرديد تا (باران) آسمان را پى در پى بر شما بفرستد و نيرويى بر نيروى شما بيفزايد، و روى (از حق) بر نتابيد و گناه نكنيد.

۸. فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً (نوح آيه ۹- ۱۲)

 (نوح):به آنها گفتم از گناهان خود در پيشگاه پروردگارتان استغفار كنيد كه او آمرزنده است، تا باران آسمان را پشت سر هم بر شما فرو ريزد و شما را با اموال و فرزندان كمك بخشد و باغها و نهرها براى شما قرار دهد”.

۹.وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقا(جن:۱۶)

 اگر جن و انس در راه ایمان استقامت ورزند (و بر ایمان خود پایدار بمانند) آب فراوانی نازل می­کنیم و آنان را سیراب می­کنیم. (کشاورزی، باغها، چراگاهها از آب باران سیراب و خرم و شاداب می­شوند.)

۱۰. وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا قَرْيَةً كَانَتْ ءَامِنَةً مُّطْمَئنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِّن كلُ‏ مَكاَنٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذَاقَهَا اللَّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَ الْخَوْفِ بِمَا كَانُواْ يَصْنَعُون.(نحل:۱۱۲)

  خداوند (برای آنان که کفران نعمت می­کنند) مثلی زده است: منطقه­ی آبادی که امن و آرام و مطمئن بود و همواره روزیش از هر جا می­رسید اما به نعمت­های خدا ناسپاسی کردند و خداوند به خاطر کردارزشت(و گناهانی) که انجام می­دادند، لباس گرسنگی و ترس بر اندامشان پوشانید.[16]

    قرآن دراین آیات نسخه برون رفت از مشکلات مادی و معنوی را نشان می­دهد. هرکس به این نسخه عمل کند دریچه نزول رحمت وبرکات الهی را به روی خود بازکرده ورزق وروزی او فراوان می شود.

 بین ایمان و توسعه رزق رابطه تنگاتنگ وجود دارد؛ اگر مردم به وحی الهی ایمان بیاورند و به آن  عمل کنند، درهای نعمت­های الهی از آسمان و زمین به روی آنها گشوده خواهد شد. و از تمام مواهب الهی بهره­مند خواهند گشت.

  درسوره مائده آیه۶۶ جمله «مِن فَوْقِهِمْ»، یعنی برکات آسمانی از قبیل باران، تابش به موقع خورشید،باد و… «وَ مِن تحَتِ أَرْجُلِهِم» (زیر پایشان) برکات زمین است. از قبیل: رویش گیاهان، مزارع، تاکستان­ها، چشمه­ سارها، قناتها، معادن و…

پیامبر(ص) فرمود:هرگاه خداوند، برای قومی، خیر و نیکی بخواهد، شبانگاهان باران و برف می­فرستد و روزها را آفتابی قرار می­دهد.[17] تا کشاورزی آنان رونق بگیرد،گیاه بروید و دامداری­ها بر پا شود.

بنابراین ایمان وپایبندی به ارزشها،موجب افزایش رفاه اقتصادی و دستیابی به نعمت­های مادّی می­شود. و گناه موجب خشکسالی وتنگدستی و فقر می­گردد.شیطان که سرچشمه گناه وآلودگی است خواهان فقر وتنگدستی برای آدمی است.

 قرآن می فرماید: شيطان، شما را (به هنگام انفاق)، وعده فقر و تهيدستى مى‏دهد، و به فحشا (و زشتيها) امر مى‏كند، ولى خداوند وعده” آمرزش” و” فزونى دررزق وروزی” به شما مى‏دهد. [18]

 بنابراین این گناهان وفسادانگیزی است که موجب خشکسالی وتنگی رزق و روزی می‌شود. به دونمونه آن قوم سبا و قبایل جرهم درمکه است.

نابودی تمدن قوم سبا به سبب گناه

خداوند به قوم سبا  انواع نعمت ها را داده بود.تمدن درخشانى كه بر اثر كفران وگناه به یکباره بر باد رفت. قوم سبا با استفاده از شرائط خاص مكانى و چگونگى كوه‏هاى اطراف آن منطقه و هوش سرشار خدا داد، توانستند با ساختن سدی عظيم سيلابهاى فراوانى را كه موجب ويرانى مى‏گشت يا لا اقل در بيابانها بيهوده تلف مى‏شد، در پشت آن سد عظيم ذخيره كنند، و سرزمينهاى وسيع و گسترده‏اى را زير كشت در آورند.يك رشته باغهاى به هم پيوسته در دو طرف نهر به قدرى پر بركت بود كه در تواريخ آمده اگر كسى سبدى بر روى سر مى‏گذاشت و در فصل ميوه از زير درختان عبور مى‏كرد آن قدر ميوه در آن مى‏ريخت كه بعد از مدت كوتاهى سبد پر مى‏شد! 

 خداوند بانزول برکات آسمانی نعمتهاى مادى و معنوى را ازهر جهت برآن قوم خدا جو تمام کرده بود. پاك از آلودگيهاى گوناگون، از دزدان و ظالمان، از آفات و بلاها، از خشكسالى و قحطى، از ناامنى و وحشت، وغفران خداوند شامل حال آنها بود. 

اما اين مردم قدر اين همه نعمت را ندانستند.نعمتهاى خدا را ناچيز شمردند، عمران و آبادى و امنيت را ساده انگاشتند، از ياد حق غافل شدند، و مست نعمت گشتند، اغنياء بر تهيدستان فخرفروشى كردند، و آنها را مزاحم حال خويش پنداشتند.اينجا بود كه شلاق مجازات بر پيكر آنها نواخته شد وسيل وحشتناك و بنيان كن «عرم»  ازجانب خدا سرزمين آباد و  آن همه نعمت را به یکباره   به ويرانه‏اى مبدل ساخت. (فَأَعْرَضُوا فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ سَيْلَ الْعَرِم…)[19]

  خشک شدن آب زمزم دراثرگناه قبایل جرهم

قبایل جرهم درمکه که پس ازپیدایش آب زمزم به برکت حضرت اسماعیل وهاجر، به سرزمین وحی آمده بودندبه خاطر روی آوردن به گناه وفسق وفجوروبی حرمتی به کعبه،خداوندآب زمزم رابه روی آنان خشک کردبه طوری که حتی مکان آن ناپدیدشد.چاه زمزم تادوران عبدالمطلب ناپدیدبود.[20]

شروط نزول برکات الهی

نزول برکات آسمانی والهی شروطی دارد:الف.جنبه سلبی و ترک گناه وفساد ب.جنبه ایجابی وایمان وارزش های الهی.درموردترک گناه وفساد بحث کردیم.اما جنبه ایجابی وایمان به خدا عبارت است از:

۱.ایمان جمعی

 شرط نزول برکات الهی درجامعه، ایمان جمعی است. مردم باید ایمان و تقوا داشته باشند، تا جامعه از رفاه اقتصادی برخوردار شود.تعبیرآیه شریفه”اهل القری”است. البته افراد با ایمان در چارچوبه زندگی خود آثار مظاهر مادی را می­بینند.  

 ولی در زندگی جمعی دنیا، نظام جمعی حاکم است. اگر امت و ملتی ایمان داشت از برکات مادی بهره­مند می‌شوند.باران برای یک جامعه نازل می شود نه بریک فرد. زیرا نظام جهان، یک نظام هماهنگ و مرتبط به هم است.

علامه طباطبایی: جمله” وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا … ” (اعراف:۹۶) دلالت دارد بر اينكه افتتاح ابواب بركت‏ها مسبب از ايمان و تقواى جمعيت‏ها است، نه ايمان يك نفر و دو نفر از آنها، چون كفر و فسق جمعيت، با ايمان و تقواى چند نفر، باز كار خود را مى‏كند.[21]

۲.استغفار،موجب جلب روزی

۱. از پيغمبر اكرم ص: و كسى كه روزيش تاخير كرده از خدا طلب آمرزش كند.[22]

۲.امام على ع فرمود: ” زياد استغفار كن تا روزى را به سوى خود جلب كنى.[23] 

   ۳.امام علی ع: آگاه باشيد، زمينى كه شما را بر پشت خود مى‏برد، و آسمانى كه بر شما سايه مى‏گستراند، فرمانبردار پروردگارند ، …خداوند بندگان خود را كه گناه كارند، با كمبود ميوه‏ها و جلوگيرى از نزول بركات، و بستن در گنج‏هاى خيرات، آزمايش مى‏كند ، براى آن كه توبه كننده‏اى باز گردد ، … و همانا خدا استغفار و آمرزش خواستن را وسيله دائمى فرو ريختن روزى، و موجب رحمت آفريدگان قرار داد و فرمود:

«از پروردگار خود آمرزش بخواهيد، كه آمرزنده است، بركات خود را از آسمان بر شما فرو مى‏بارد، و با بخشش اموال فراوان و فرزندان، شما را يارى مى‏دهد، و باغستان‏ها و نهرهاى پر آب در اختيار شما مى‏گذارد». پس رحمت خدا بر آن كس كه به استقبال توبه رود، و از گناهان خود پوزش طلبد.و پيش از آن كه مرگ او فرارسد، اصلاح گردد.

 ‏بار خداوندا! ما از خانه‏ها، و زير چادرها پس از شنيدن ناله حيوانات تشنه، و گريه دلخراش كودكان گرسنه، به سوى تو بيرون آمديم، و رحمت تو را مشتاق، و فضل و نعمت تو را اميدواريم، و از عذاب و انتقام تو ترسناكيم.بار خداوندا! بارانت را بر ما ببار و ما را مأيوس بر مگردان!و با خشكسالى و قحطى ما را نابود مفرما  و با اعمال زشتى كه بى‏خردان ما انجام داده‏اند ما را به عذاب خويش مبتلا مگردان، اى مهربانترين مهربان‏ها!  [24]

   ۴.ربيع بن صبيح مى‏گويد نزد حسن بودم، مردى از در وارد شد و از خشكسالى آباديش شكايت كرد، حسن به او گفت: استغفار كن، ديگرى آمد از فقر شكايت كرد، به او نيز گفت استغفار كن، سومى آمد و به او گفت: دعا كن خداوند پسرى به من بدهد به او نيز گفت استغفار كن، ربيع مى‏گويد (من تعجب كردم) و به او گفتم هر كس نزد تو مى‏آيد و مشكلى دارد و تقاضاى نعمتى به او همين دستور را مى‏دهى و به همه مى‏گويى استغفار كنيد و از خدا طلب آمرزش نمائيد.                         

وى در جواب من گفت: آنچه را گفتم از پيش خود نگفتم، من اين مطلب را از كلام خدا كه از پيامبرش نوح حكايت مى‏كند، استفاده كردم و سپس آيات سوره نوح را كه در بالا ذكر شد تلاوت كرد.[25]  

چرااستغفارواستغفارازچه چیز؟استغفارازگناه وآنچه مانع نزول برکات آسمانی می شود.

۵.وجودیک گناهکاردرجمع قوم بنی اسرائیل مانع استجابت دعای موسی وقومش درنزول باران باشد.تااین که اواستغفاروتوبه کردوباران فرودآمد.

امام باقر عليه السلام فرمودند: قاريان قرآن سه گروه مى‏باشند: گروهى قرآن را وسيله‏ى كسب و كار و معاش خود دانسته و بر مردم تحميل مى‏شوند، گروهى كه تنها قرآن را به زبان دارند و در عمل، احكامش را رعايت نمى‏كنند و گروهى كه قرآن را تلاوت كرده و دواى درد خود مى‏دانند و همواره با قرآن مأنوسند، خداوند به واسطه‏ى اين افراد عذاب را دفع كرده و به خاطر آنان باران نازل مى‏كند و اينان افرادى نادر هستند. [26]

۳.وجودخوبان موجب برکت

روایتی ازرسول خداص فرمود:یادخوبان موجب نزول رحمت الهی می شود.[27]

وقتی یادخوبان رحمت الهی را نازل می کند،ببینیدوجودخودخوبان واولیای الهی درجامعه چه می کند!

امام حسن ع پس ازجریان صلح نامه بامعاویه:به خدا سوگند اگر مردم بامن بیعت می کردند وازمن اطاعت وپیروی ومرا یاری می نمودند،آسمان قطرات باران خود رابرآنان فرمی فرستاد وزمین برکات خود رابرایشان خارج می نمود. [28]

 حکومت حضرت مهدی عج،به برکت امام مهدی عج وایمان مردم شکوفایی اقتصادی چنان رونق می گیرد که فقیر واجب الزکاتی یافت نمی شود.

۴.دعا وخواندن نمازباران

دعا وخواندن نمازباران سیره امامان وبزرگان دین است.درفقه احکامی برای آن بیان شده وتااستجابت دعا تکرارآن استحباب دارد.[29]

دعای امام سجاد ع برای نزول باران

بار خدايا، از تو مى‏خواهم سرنوشت نيكى را كه در گذشته براى من رقم زده شده، و به تو پناه مى‏آورم از سرنوشت بدى كه براى من رقم زده شده. از تو مى‏خواهم خوف و خشيت عابدان را به من ارزانى دارى و عبادت خاشعان را و يقين متوكلان را و توكل مؤمنان را.

بار خدايا، مرا برانگيز كه بدان رغبت از تو چيزى خواهم كه اولياى تو از تو مى‏خواهند، و از تو چنان ترسم كه اولياى تو از تو مى‏ترسند. مرا در راه رضاى خود چنان به كار دار كه چيزى از وظايف دينى تو را از بيم هيچ يك از آفريدگانت فرو نگذارم. بار خدايا، اين حاجت من است، پس رغبت مرا براى رسيدن به آن عظيم گردان و عذر من در اين درخواست بپذير و حجت مرا در آن بر زبانم نه و جسمم را در آن عافيت عطا كن.

بار خدايا، هر كس كه اعتماد و اميدى به جز تو داشته باشد، اعتماد و اميد من در تمام احوال به توست. پس مقدر ساز براى من هر چه را كه پايانى بهتر دارد، و مرا از فتنه‏هاى گمراه كننده وارهان، به رحمت خود اى مهربانترين مهربانان. [30]

گفتارچهارم:ثروت کفارچرا؟

سؤالى كه  براى بسيارى از مردم در هر عصر و زمان مطرح است، این چراکفارو طغيانگران غالبا زندگى مرفه و پر ناز و نعمت دارند؟

قرآن ضمن طرح  سوال پاسخ آن را داده است.

  درسوره زخرف آیه ۳۳-۳۵می فرماید:و اگر نبود كه مردم يكسره و يك دست (كافر) مى‏شدند، براى خانه‏هاى كسانى كه به خداى رحمن كفر مى‏ورزند، سقف‏هايى از نقره قرار مى‏داديم و نيز نردبان‏هايى كه بر آنها بالا روند. و انواع وسائل تجملى، ولى تمام اينها متاع زندگى دنياست و آخرت نزد پروردگارت از آن پرهيزگاران است.[31]

  ودرسوره مؤمنون آیه ۵۵-۵۶ می فرماید:آنها (کفار)گمان مى‏كنند اموال و فرزندانى كه به آنان داده‏ايم براى اين است كه درهاى خيرات را به روى آنها  می گشائيم؟! (چنين نيست) بلكه آنها نمى‏فهمند! [32]                           

  کفارنمى‏دانند كه نعمت ها واموال و فرزندان فراوان در حقيقت يك نوع عذاب و مجازات يا مقدمه عذاب و كيفر براى آنها است، آنها نمى‏دانند كه خدا مى‏خواهد آنها را در ناز و نعمت فرو برد تا به هنگام گرفتار شدن در چنگال كيفر الهى، تحمل عذاب بر آنها دردناكتر باشد، زيرا اگر درهاى نعمتها به روى انسان بسته شود و آمادگى پذيرش ناراحتيها پيدا كند مجازاتها زياد دردناك نخواهد بود، اما اگر كسى را از ميان ناز و نعمت بيرون كشند و به سياه چال زندان وحشتناكى بيفكنند فوق العاده دردناك خواهد بود. [33] پایان دی۱۴۰۲

---

[1] . ر.ک.تفسير نمونه، ج‏۲۴، ص: ۳۵۸.

[2] . بابهره گیری ازسایت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

[3]وَ قَالَ الصَّادِقُ ع‏ حَيَاةُ دَوَابِ‏ الْبَحْرِ بِالْمَطَرِ- فَإِذَا كُفَّ الْمَطَرُ ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ ذَلِكَ إِذَا كَثُرَتِ الذُّنُوبُ وَ الْمَعَاصِي‏. (تفسير القمي،ج‏۲،ص۱۶۰ والميزان ج ۱۶ ص ۲۱۰.)  

[4] . لَا تَطِيبُ السُّكْنَى إِلَّا بِثَلَاثٍ الْهَوَاءِ الطَّيِّبِ وَ الْمَاءِ الْغَزِيرِ الْعَذْبِ وَ الْأَرْضِ الْخَوَّارَة( تحف العقول ص۳۲۰)

[5].ر.ک.آنتونی راﺑﻴﻨﺰمتولد۱۹۶۰،کالیفرنیای آمریکا،مسیحی،روانشناس ونویسنده  نیروی بیکران ترﺟﻤﻪمیترا حبیبی ومهناﺯصادقی.

[6] کیهان ۵آذر۱۴۰۲.

[7] . ثَلَاثٌ مَلْعُونٌ مَنْ فَعَلَهُنَّ الْمُتَغَوِّطُ فِي ظِلِّ النُّزَّالِ وَ الْمَانِعُ الْمَاءَ الْمُنْتَابَ وَ السَّادُّ الطَّرِيقَ الْمَسْلُوك (کافی،ج۲،ص۲۹۲)  

[8]. وَاﻋلَم أَنَّ قُوَّﺓَ النُّفُوسِ تَاﺑِﻌَﺔٌ لِأَﻣزِﺟَﺔَ الأَﺑﺪَانِ و أَنَّ لِأَﻣزِﺟَﺔَ تَاﺑِﻌَﺔٌ ﻟِﻠﻬَﻮَاءِوَتَتَغَیِّرُبِحَسَبِ تَغَیُّرِاﻟﻬَﻮَاءِفِی اﻟﺄَﻣﻜِﻨَﺔِ فَإِذَابَرَدَاﻟﻬَﻮَاءُمرّﺓَ وَسَخُنَ أُﺧﺮَی تَغَیَّرَت بِسَبَبِهِ أَﻣزِﺟَﺔُ الأَﺑﺪَانِ وَ أَثَّرَذَلِکَ التَّغَیُّرُ فِی الصُّوَرِفَإِذَاکَانَ اﻟﻬَﻮَاءُ ﻣُﺘَدِلاًاﻋﺘَدَلَتأَﻣزِﺟَﺔُ الأَﺑﺪَانِ وَصَلَحَتاﻟﺄ َﻣزِﺟَﺔُفِی اﻟﺤَﺮَکَاتِاﻟﻄَّﺒِﻴﻌَﺔِکَاﻟﻬَﻀﻢِ وَاﻟﺠِﻤَاعِ  وَالنَّومِ وَ اﻟﺤَﺮَﮐﺔِ وَ سَائِرِ اﻟﺤَﺮَکَاتِ (طب الرﺿﺎعلیه السّلام ترﺟمه امیرصادقی،معراﺟﻰ-تهران ششم،۱۳۸۱ش؛ص۲۷وبحار ﺝ۵۹/ ۳۱۶ رساله ذهبیه)

[9] . بابهره گیری ازمطلب سایت پارس هوای البرز،وویکی پدیا.

[10] . علي بن إبراهيم، قال: أخبرنا أحمد بن إدريس، قال: حدثنا أحمد بن محمد، عن علي بن النعمان، عن ابن مسكان، عن ميسر، عن أبي جعفر (عليه السلام)، قال: قلت: ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ‏؟ قال: «ذاك و الله يوم قالت الأنصار: منا رجل، و منكم رجل». و في نسخة: «منا أمير، و منكم أمير. (ا لبرهان في تفسير القرآن ،ج‏۴،ص۳۵۱.  بهشت كافى ،ترجمه روضه كافى ،ص۹۱،ح۱۹ )

[11] . وَ قَالَ النَّبِيُّ ص‏ إِذَا ظَهَرَتْ فِي أُمَّتِي عَشْرُ خِصَالٍ عَاقَبَهُمُ اللَّهُ بِعَشْرِ خِصَالٍ …وَ إِذَا جَارَ السُّلْطَانُ مُنِعَ الْقَطْرُ مِنَ السَّمَاءِ … وَ إِذَا طَفَّفُوا الْكَيْلَ أَخَذَهُمُ اللَّهُ بِالسِّنِينَ ثُمَّ قَرَأَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ‏ (جامع الأخبار(للشعيري) ،ص۱۸۰ / الفصل الحادي و الأربعون و المائة في النوادر.) 

[12] . امام علی ع:قَالَ وَ قَالَ ع فِي خُطْبَةٍ لَهُ‏ فَإِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ ظَهَرَ الْفَسَادُ فَلَا مُنْكِرٌ مُغَيِّرٌ وَ لَا زَاجِرٌ مُزْدَجِرٌ لَعَنَ اللَّهُ الْآمِرِينَ بِالْمَعْرُوفِ التَّارِكِينَ لَهُ وَ النَّاهِينَ عَنِ الْمُنْكَرِ الْعَامِلِينَ بِهِ. (وسائل الشيعة ، ج‏۱۶،ص۱۵۱،ح۲۱۲۱۶،باب۱۰   باب وجوب الإتيان بما يأمر به من الواجبات)

[13] .. مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ لَيْسَ مِنَّا مَنْ أَخْلَفَ بِالْأَمَانَةِ قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْأَمَانَةُ تَجْلِبُ‏ الرِّزْقَ‏ وَ الْخِيَانَةُ تَجْلِبُ الْفَقْرَ. (وسائل الشيعة ،ج‏۱۹،ص۷۶،ح۲۴۱۹۰)

[14] . الحياة / ترجمه احمد آرام ؛ ج۴ ؛ ص۱۷۸

[15] . تفسير نمونه، ج‏۹، ص۱۳۳.

 

[17] . اذا ارادَ اللهُ بِقوم خیراً اَمطَرَهمُ بِاللّیل و شَمسُهم بالنّهار. (بحار، ج ۵۵، ص ۳۳۴)

[18]. الشَّيْطانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَ يَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشاءِ وَ اللَّهُ يَعِدُكُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلاً وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِيمٌ ( بقره:۲۶۸)  

[19]. ر.ک. لَقَدْ كانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتانِ عَنْ يَمِينٍ وَ شِمالٍ كُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّكُمْ وَ اشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَ رَبٌّ غَفُورٌ (15) فَأَعْرَضُوا فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ سَيْلَ الْعَرِمِ وَ بَدَّلْناهُمْ بِجَنَّتَيْهِمْ جَنَّتَيْنِ ذَواتَيْ أُكُلٍ خَمْطٍ وَ أَثْلٍ وَ شَيْ‏ءٍ مِنْ سِدْرٍ قَلِيلٍ (16) ذلِكَ جَزَيْناهُمْ بِما كَفَرُوا وَ هَلْ نُجازِي إِلاَّ الْكَفُورَ (سباآیات۱۵-۱۷ )؛( تفسیر نمونه، ج‏۱۸، ص ۵۶تا۵۸.)

[20].ر.ک.بحار،ج۱۵،ص۱۶۳؛سیره ابن هشام،ج۴،ص۱۶۰.

[21] .ترجمه تفسیرالمیزان،ج۸،ص۲۵۴.

[22] . وَ مَنِ اسْتُبْطِئَ عَلَيْهِ الرِّزْقُ فَلْيَسْتَغْفِرِ اللَّهَ‏   (عيون أخبار الرضا ، ج‏۲،۴۶،ح۱۷۱،باب۳۱.صحيفة الإمام الرضا عليه السلام ،ص۸۴.)  

[23] . أكثر الاستغفار تجلب‏ الرزق‏. (تفسير نور الثقلين، ج‏۵،ص۴۲۴،ح۱۳.)

[24] . أَلَا وَ إِنَّ الْأَرْضَ الَّتِي تُقِلُّكُمْ وَ السَّمَاءَ الَّتِي تُظِلُّكُمْ مُطِيعَتَانِ لِرَبِّكُمْ … إِنَّ اللَّهَ يَبْتَلِي عِبَادَهُ عِنْدَ الْأَعْمَالِ السَّيِّئَةِ بِنَقْصِ الثَّمَرَاتِ وَ حَبْسِ الْبَرَكَاتِ وَ إِغْلَاقِ خَزَائِنِ الْخَيْرَاتِ لِيَتُوبَ تَائِبٌ وَ يُقْلِعَ مُقْلِعٌ وَ يَتَذَكَّرَ مُتَذَكِّرٌ وَ يَزْدَجِرَ مُزْدَجِرٌ وَ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ الِاسْتِغْفَارَ سَبَباً لِدُرُورِ الرِّزْقِ‏ وَ رَحْمَةِ الْخَلْقِ فَقَالَ سُبْحَانَهُ- اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً فَرَحِمَ اللَّهُ امْرَأً اسْتَقْبَلَ تَوْبَتَهُ وَ اسْتَقَالَ خَطِيئَتَهُ وَ بَادَرَ مَنِيَّتَهُ اللَّهُمَّ إِنَّا خَرَجْنَا إِلَيْكَ مِنْ تَحْتِ الْأَسْتَارِ وَ الْأَكْنَانِ وَ بَعْدَ عَجِيجِ الْبَهَائِمِ وَ الْوِلْدَانِ رَاغِبِينَ فِي رَحْمَتِكَ وَ رَاجِينَ فَضْلَ نِعْمَتِكَ وَ خَائِفِينَ مِنْ عَذَابِكَ وَ نِقْمَتِكَ اللَّهُمَّ فَاسْقِنَا غَيْثَكَ وَ لَا تَجْعَلْنَا مِنَ‏ الْقَانِطِينَ وَ لَا تُهْلِكْنَا بِالسِّنِينَ وَ لَا تُؤَاخِذْنَا بِمَا فَعَلَ السُّفَهَاءُ مِنَّا يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِين.  ( نهج البلاغة (للصبحي صالح) ،ص۱۹۹، خطبه۱۴۳)  شريف الرضى، محمد بن حسين، نهج البلاغة / ترجمه دشتى،  قم، اول، ۱۳۷۹ش،ص۲۶۳)

[25] . تفسير نمونه، ج‏۹، ص: ۱۳۲ مجمع البيان، ج ۱۰ ،ص۳۶۱.

[26] . اعز من الكبريت الاحمر».  كافى، ج ۲، ص ۶۲۷.

[27] . عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص‏ عِنْدَ ذِكْرِ الصَّالِحِينَ‏ يَنْزِلُ الرَّحْمَةُ   بحار الأنوار (بيروت) ، ج‏۹۰ ،ص۳۴۹،باب۲۱)

[28] . بحار،ج۴۴،ص۲۲.

[29] فرهنگ فقه،مطابق مذهب اهل بیت علیم السلام،شاهروی،ج۹*ص۶۸،نمازباران.

[30] . اللَّهُمَّ اسْقِنَا الْغَيْثَ، وَ انْشُرْ عَلَيْنَا رَحْمَتَكَ بِغَيْثِكَ الْمُغْدِقِ مِنَ السَّحَابِ الْمُنْسَاقِ لِنَبَاتِ أَرْضِكَ الْمُونِقِ فِي جَمِيعِ الْآفَاقِ.

 وَ امْنُنْ عَلَى عِبَادِكَ بِإِينَاعِ الثَّمَرَةِ، وَ أَحْيِ بِلَادَكَ بِبُلُوغِ الزَّهَرَةِ، وَ أَشْهِدْ مَلَائِكَتَكَ الْكِرَامَ السَّفَرَةَ بِسَقْيٍ مِنْكَ نَافِعٍ، دَائِمٍ غُزْرُهُ، وَاسِعٍ دِرَرُهُ، وَابِلٍ سَرِيعٍ عَاجِلٍ.   تُحْيِي بِهِ مَا قَدْ مَاتَ، وَ تَرُدُّ بِهِ مَا قَدْ فَاتَ وَ تُخْرِجُ بِهِ مَا هُوَ آتٍ، وَ تُوَسِّعُ بِهِ فِي الْأَقْوَاتِ، سَحَاباً مُتَرَاكِماً هَنِيئاً مَرِيئاً طَبَقاً مُجَلْجَلًا، غَيْرَ مُلِثٍّ وَدْقُهُ، وَ لَا خُلَّبٍ بَرْقُهُ.  اللَّهُمَّ اسْقِنَا غَيْثاً مُغِيثاً مَرِيعاً مُمْرِعاً عَرِيضاً وَاسِعاً غَزِيراً، تَرُدُّ بِهِ النَّهِيضَ، وَ تَجْبُرُ بِهِ الْمَهِيضَ  اللَّهُمَّ اسْقِنَا سَقْياً تُسِيلُ مِنْهُ الظِّرَابَ، وَ تَمْلَأُ مِنْهُ الْجِبَابَ، وَ تُفَجِّرُ بِهِ الْأَنْهَارَ، وَ تُنْبِتُ بِهِ الْأَشْجَارَ، وَ تُرْخِصُ بِهِ الْأَسْعَارَ فِي جَمِيعِ الْأَمْصَارِ، وَ تَنْعَشُ بِهِ الْبَهَائِمَ وَ الْخَلْقَ، وَ تُكْمِلُ لَنَا بِهِ طَيِّبَاتِ الرِّزْقِ، و تُنْبِتُ لَنَا بِهِ الزَّرْعَ وَ تُدِرُّ بِهِ الضَّرْعَ وَ تَزِيدُنَا بِهِ قُوَّةً إِلَى قُوَّتِنَا. (صحيفه سجادية دعای ۱۹،ص۹۰،ترجمه آيتى، سروش – تهران، ۱۳۷۵ ش،ص،۳۷۸)

[31] . وَ لَوْ لا أَنْ يَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً لَجَعَلْنا لِمَنْ يَكْفُرُ بِالرَّحْمنِ لِبُيُوتِهِمْ سُقُفاً مِنْ فِضَّةٍ وَ مَعارِجَ عَلَيْها يَظْهَرُونَ  وَ لِبُيُوتِهِمْ أَبْواباً وَ سُرُراً عَلَيْها يَتَّكِؤُنَ   وَ زُخْرُفاً وَ إِنْ كُلُّ ذلِكَ لَمَّا مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةُ عِنْدَ رَبِّكَ لِلْمُتَّقِينَ (زخرف:۳۳-۳۵)

[32] . أَ يَحْسَبُونَ أَنَّما نُمِدُّهُمْ بِهِ مِنْ مالٍ وَ بَنِينَ نُسارِعُ لَهُمْ فِي الْخَيْراتِ بَلْ لا يَشْعُرُونَ ( مؤمنون:۵۵-۵۶)  

[33] . تفسير نمونه، ج‏۱۴، ص: ۲۶۳.