خرافه چهارشنبه سوری آخرسال

خرافه چهارشنبه سوری آخرسال

 فصل اول. پیشینه و تاریخچه چهارشنبه سوری

در شب نوروز آتش بر می‌افروختند و این رسم تا عهد عباسیان نیز (در بین‌النهرین) ادامه یافت و نخستین کسی که این رسم را نهاد هرمزد شجاع پسر شاهپور پسر اردشیر بابکان است.^[1]

آیت الله العظمی مکارم شیرازی  در تاریخچه چهارشنبه سوری درس خارج فرمودند: این مساله (چهارشنبه سوری )تاریخچه مفصلی دارد و جمعی از محققان در این خصوص قلم فرسایی بسیار کرده‌اند که برای روشن شدن مطلب به صورت اجمالی خلاصه‌ای از تاریخچه آن را بیان می­کنم.

  اصل این مساله به این صورت است که برخی می‌خواستند در آخر سال مجلس سروری داشته باشند و به همین دلیل چهارشنبه آخر سال را که اعتقاد داشتند روز نحسی است آن را انتخاب کردند تا به این وسیله این نحسی را به گمان خود رفع کرده باشند.  به همین دلیل با ارحام خود مجلسی شادی برپا می‌کردند و تلاش داشتند با برگزاری مهمانی خانوادگی به دنبال رفع این نحسی باشند ولی به مرور زمان برخی خرافاتی به آن افزوده شد و هم‌اینک شاهد مسائل خطرناک و خرافی در این روز هستیم.

  پریدن از روی آتش و بیان برخی اذکار در هنگام پریدن از آتش و بیرون انداختن خاکستر آتش از خانه  و انداختن کوزه سالم از پشت بام و شکستن آن برای رفع بلاها از دیگر خرافه‌های بود که به این مراسم افزوده شد.

  بسیاری از خرافات منتهی به شرک می شود زیرا بعضی در انجام این مراسم معتقد بودند آتش زردی آن ها را می گیرد و سلامتی به آن می دهد که این عقیده، مساله توحید افعالی را زیر سوال می‌برد.

  این مراسم با مرور زمان تحول یافت و بازی با مواد محترقه و ترقه بازی و دیگر مسائل خطرناک به این مسائل رنگ و لعاب بیشتر داد و چه بسیار افرادی در این روز گرفتار ضایعات جسمی شدیدی شدند که خانواده‌های آن‌ها سالیان درازی متحمل درد و رنج گشتند.

  در این اواخر این مساله کم کم رنگ سیاسی به خود گرفته و بعضی از افراد خرابکار با استفاده از آن به دنبال انجام مقاصد سیاسی خود شدند.

ایشان دلیل حرام دانستن رسم چهارشنبه آخر سال را خرافی بودن و خطرناک دانستن و همچنین سیاسی کردن آن دانسته و اظهار داشتند: متاسفانه مساله ای که در ابتدا برای اظهار شادی کردن میان خانواده‌ها بوده، هم‌اینک منجر به انجام برخی مسائل خطرناک شده و برای بسیاری از مردم جامعه مشکل آفریده و همچنین برخی افراد خرابکار از این طریق مقاصد سیاسی خود را دنبال می‌کنند به همین دلیل ما انجام چنین مراسمی را مجاز نمی دانیم.

  این که شما در چنین مراسمی شب خوشی داشته باشید و با دوستان و خویشان خود شاد باشید کسی مخالف آن نیست؛ اما انجام آن مسائل، خرافی و خطرناک است که با آن باید مخالفت کرد.^[2]

  رسومات خرافی

خاکستر چهارشنبه سوری، نحس است، زیرا مردم هنگام پریدن از روی آن، زردی و ییماری خود را، از راه جادوی سرایتی، به آتش می دهند و در عوض سرخی و شادابی آتش را به خود منتقل می کنند.

سرود“زردی من از تو ، سرخی تو از من

 “غم برو شادی بیا ، محنت برو روزی بیا

ای شب چهارشنبه ، ای کلیه جاردنده ، بده مراد بنده

زمان طاغوت ،پهلوی ها جلوداراین خرافه شرک آلود بودند ومردم هم ازروی جهل ونادانی به تبع شاه کافرمملکت، به این سنت خرافی عمل می کردند.واگرازآنها می پرسیدی چرا ازروی آتس می پرید؟پاسخ می دهندکه این سنت آباءواجدادما است!

قرآن چه زیبا افکاراین خرافه پرستان را چه زیبا فاش می سازد.به دوآیه بسنده می کنیم:

۱.وَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً قالُوا وَجَدْنا عَلَيْها آباءَنا   (اعراف۲۸)

 و هر گاه كار زشتى كنند، (در توجيه آن) گويند: ما پدران خود را بر اين كار يافتيم.

۲.وَ إِذا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ قالُوا بَلْ نَتَّبِعُ ما وَجَدْنا عَلَيْهِ آباءَنا أَ وَ لَوْ كانَ الشَّيْطانُ يَدْعُوهُمْ إِلى‏ عَذابِ السَّعِيرِ لقمان:۲۱)

و هر گاه به آنان گفته شود: آنچه را خدا نازل كرده پيروى كنيد. (باتعصب ولجاجت)گويند:

بلكه ما آنچه را پدرانمان را بر آن يافته‏ايم پيروى خواهيم كرد. آيا اگر شيطان آنان را به عذاب فروزان فرا خواند (باز هم بايد از او تبعيّت كنند)؟! 

ی   تقليد و تعصّبِ كوركورانه همان راه شیطان است که با گرفتن عقل واندیشه، انسان را به باطل وبيراهه مى‏کشاند که سرانجامی بد ودوزخ درانتظاراوست.

 سرود چهارشنبه سوری، ای شب چهارشنبه ، ای کلیه جاردنده ، بده مراد بنده جزشرک وشیطان پرستی چیزدیگری است!

فصل دوم.فتاواواحکام چهارشنبه سوری 

فتوای امام خامنه ای

1.س. چهارشنبه سوری و شرکت در آن مراسم چه حکمی دارد؟

ج. چهارشنبه سوری هیچ مبنای شرعی ندارد، و مراسم آن اگر مستلزم ضرر و فساد یا همراه ترویج اعتقادات باطل باشد، حرام است.

 خرید و فروش ترقّه

۲.س. استفاده از ترقّه و مواد قابل انفجار و ساخت و خرید و فروش آن‌ها اعم از این‌که موجب اذیّت و آزار بشوند یا خیر، چه حکمی دارد؟

ج. در صورتی که موجب اذیّت و آزار دیگران باشد، و یا تبذیر مال محسوب شود، و یا خلاف قانون و مقرّرات نظام جمهوری اسلامی باشد، جایز نیست.

 جبران خسارت بدنی و مالی

۳.س. اگر کسی در شب چهارشنبه سوری، با انداختن ترقّه و امثال آن، موجب اذیّت و آزار دیگران شده باشد، چه وظیفه ای دارد؟

ج. درفرض سؤال باید توبه و استغفار نماید، و توبه ی از گناه هم با استغفار و پشیمانی از گناه و تصمیم جدّی بر تکرار نکردن آن حاصل می‌شود .
و اگر حق النّاس در میان است- یعنی آسیب بدنی و یا مالی به دیگران وارد کرده-، چنانچه آن شخص را می‌شناسد، باید خسارت آن را جبران کند، و یا به نحوی رضایت او را احراز نماید؛
و اگر او را نمی‌شناسد، و معلوم نیست، باید مبلغ خسارت را از طرف او به فقرا صدقه بدهد.

  حکم سيزده‌بدر

۴.انجام مراسم روز سيزدهم فروردين (سيزده بدر) في نفسه حرام نيست؛ هر چند چنين چيزي مبناي شرعي ندارد،^[3] همچنان­كه مبناي عقلايي ندارد. ^[4]

فتوای آیت الله مکارم

۱.پرسش : نظر حضرت آقا در خصوص چهارشنبه سوری و مسائل پیرامون آن چیست ؟

پاسخ : چهارشنبه سوری از خرافات است و چنانچه برخی اعمال موجب آزار و اذیت دیگران شود حرام است.

شادی در شب چهارشنبه سوری

۲.پرسش : اگر در مراسم چهارشنبه سوری ایذائی صورت نگیرد، آیا باز هم برگزاری و شرکت در این مراسم غیر جایز است؟ اگر مراسمی باعث شادی مباح چند نفر شود، چرا باید جلوی آن گرفته شود؟ ظاهرا پیامبر (ص) با برخی سنت‌های غیر حرام جاهلیت (مانند بلند کردن مو) موافقت کرده بودند. آیا نمی‌توان گفت چهارشنبه سوری نیز جزو مراسم غیر حرام باقی مانده از گذشتگان است و برگزاری آن به شرط عدم ایذاء جایز است؟
پاسخ : شادی کردن در چنین شبی اشکال شرعی ندارد، اشکال در این است که معمولا آمیخته با کارهای ناروایی می شود که گاه به قیمت جان انسان ها تمام می گردد و هیچ انسان با وجدانی آن را نمی پذیرد.

سرگرمی و آتش بازی در چهارشنبه سوری

۳.پرسش : فرموده بودید که چهارشنبه سوری حرام است آیا پریدن بروی آتش و فقط شادی کردن و سرگرمی در این شب هم اشکال دارد و یا فقط مسائل خرافی و زیانی آن مورد نظر است؟

پاسخ : بسیاری از خرافات منتهی به شرک می شود زیرا بعضی در انجام این مراسم معتقد بودند آتش زردی آنها را می گیرد و سلامتی به آن می دهد که این عقیده مساله توحید افعالی را زیر سوال می برد البته اینکه شما در چنین مراسمی شب خوشی داشته باشید و با دوستان و خویشان خود شاد باشید کسی مخالف آن نیست اما انجام آن مسائل خرافی و خطرناک است که با آن باید مخالفت کرد.

استفاده از مواد محترقه در چهارشنبه سوری

۴.پرسش : حکم استفاده از مواد محترقه در چهارشنبه سوری زمانی که اکثریت به طور همزمان از آن استفاده می کنند را بفرمایید.

پاسخ : این کار خلاف عقل و شرع است. خرید و فروش، نگهداری و حمل و نقل مواد منفجره که در این روزها برای ضرر به خود و دیگران به کار گرفته می شود، جایز نیست و منفعت حاصل از آن حرام است.

چهارشنبه سوری جزء خرافات است؛  

۵. چهارشنبه سوری از جمله مراسم های خرافی است که باید این مراسم خرافی از فرهنگ کشور ما برچیده و به جای آن رسوم و سنت های خوب جایگزین شود^[5].   

آيت الله صافي گلپايگاني

ترقه‌بازی

۱. آيا ترقه‎هايي‌كه در چهارشنبه‌سوري زده مي‎شود، اشكال دارد؟

ترساندن و ايجاد مزاحمت و آزار مؤمنين به هر صورت حرام است.

 ۲.نظر جنابعالي در مورد چهارشنبه‌سوري چيست؟ اگر بيشتر مردم دوست داشته باشند و عرفاً اشكالي نداشته باشد، در اين صورت چطور است؟

ج. از مراسم بعضي از ايرانيان قديم است و چون تشبه به آتش‌پرستان است مذموم است و براي شخص مسلمان عمل لغوي است و سزاوار است آن را ترك كند هرچند دوست داشته باشد.

۳.آيا ترويج و انجام مراسم خرافي و بدون مبناي علمي و عقلي و ديني نظير چهارشنبه‌سوري و سيزده‌به‌در و تبليغ افکار و اوهام پوسيده قرون جاهليت مجاز است؟

ج. اگر به ‌قصد ترويج آداب مرده و غيراسلامي و جبهه‌گيري در مقابل هويت اسلامي باشد، حرام است.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی صافی گلپایگانی.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی

۱.پيرو سؤال برخي مؤمنين در مورد مسأله «چهار‌شنبه سوري» خواهشمند است نظر فقهي حضرت آيت الله العظمي فاضل لنکراني را در اين مسأله بيان فرماييد.

پاسخ:
مسأله چهار‌شنبه سوري از موارد خرافي و بي‌اساس است و برخي از اموري که در اين زمان انجام مي‌گيرد مطابق با موازين فقهي نيست و اعمالي که موجب وحشت و ترس مردم و يا سبب خسارت و جراحت شود لازم الاجتناب است و از موارد خلاف شرع است. روشن است که مردم عزيز و فهيم خصوصاً جوانان ارزنده کشور اسلامي جهت سرور و شادي از امور عقلايي و متعارف استفاده خواهند نمود.^[6]

فتوای آيت الله سيستاني

 پرسش: آیا خرید فروش مواد آتش بازی همچون سیگارت وفشفشه که در مغازه ها نیز خرید وفروش می شود حلال است ؟
پاسخ: خرید وفروش آن اگر بر خلاف قانون باشد جایز نیست.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی سیستانی.

خلاصه دریک جمع بندی،چهارشنبه سوری آخرسال ازسنت های خرافی وشرک آلود است که ازگذشته به یادگارمانده و بیشترپادشاهان وطاغوت ها وافرادلاابالی به آن دامن می زدند. چهارشنبه سوری،خرافه محض است که هیچ منطق ومبنای علمی وعقلی وشرعی ندارد.اگردرگذشته فقط شادی بود،باکمال تاسف امروز چهارشنبه سوری به یک موضوع سوداگری وسیاسی تبدیل شده است. وعده ای شیطان صفت به آن دامن می زنند. موادمنفجره وارد کشورمی کنند وبرخی درداخل به تخریب وآتش زدن اموال مردم می پردازند وخسارات مالی وجانی (ازقطع عضوگرفته تانابینا کردن وکشتن) به جای می گذارند.

آیا به واکنش دشمنان وبیگانگان توجه داریم که این گونه کارها را ناپسند وسفیهانه می شمرند!

---

[1] برگرفته از کتاب ستاره شمال، یاد واره دکتر محمد معین، به کوشش: دکتر کیانوش کیانی- محمد حسن اصغر نیا.

[2]. سایت هدانا برگرفته از وبگاه رسمی آیت الله العظمی مکارم شیرازی درس خارج.  

[4] . پایگاه اطلاع رسانی دفترمقام معظم رهبری.   ۱۹اسفند۱۳۹۶

[5]. سایت هدانا برگرفته از وبگاه رسمی آیت الله العظمی مکارم شیرازی.  

[6]. سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی فاضل لنکرانی.