نقد وبررسی رموز ششگانه سلامتی آنتوونی

چكيده مقاله حاضر با عنوان »نقد و بررسى رموز ششگانه سلامتى« به‏بيان و نقد و بررسى دستورهاى ششگانه‏اى مى‏پردازد كه آقاى‏آنتونى رابينز، درباره سلامتى انسان پيشنهاد مى‏كند. دستورهاى‏ياد شده با توجه به آموزه‏هاى دينى (آيات قرآن و روايات‏امامان معصوم عليهم‏السلام) مورد نقد و بررسى قرار گرفته‏و در پايان نكاتى به عنوان نتيجه‏گيرى بحث ارائه گرديده است.

حصون ش 17

نقد وبررسی رموز ششگانه سلامتی آنتوونی

چكيده

مقاله حاضر با عنوان »نقد و بررسى رموز ششگانه سلامتى« به‏بيان و نقد و بررسى دستورهاى ششگانه‏اى مى‏پردازد كه آقاى‏آنتونى رابينز، درباره سلامتى انسان پيشنهاد مى‏كند. دستورهاى‏ياد شده با توجه به آموزه‏هاى دينى (آيات قرآن و روايات‏امامان معصوم عليهم‏السلام) مورد نقد و بررسى قرار گرفته‏و در پايان نكاتى به عنوان نتيجه‏گيرى بحث ارائه گرديده است.

واژه‏هاى كليدى: سلامتى، تنفس صحيح، غذا، ميوه، پروتئين،مايعات، معنويت، پاكيزه و حلال.

مقدمه

آنتونى رابينز متولد 1960 در كاليفرنياى آمريكا، مسيحى پروتستان، داراى مطالعات بسيارگسترده در علم روان‏شناسى، نويسنده و سخنران است. در كتاب »نيروى بيكران« [ترجمه ميترا حبيبى و مهناز صادقى.]  شش دستوربه عنوان »رموز سلامتى« بيان كرده است. اين شش دستور از طريق فرماندهى كل سپاه به رده‏هاابلاغ و درخواست شده تا »عميقاً در اين رابطه به تفكر و هم‏انديشى پرداخته و براى‏فرهنگ‏سازى و جارى كردن روش‏هاى علمى و دستورالعمل‏هاى مناسب در تغذيه و ورزش‏درون‏سازمانى سپاه، اقدام نمايند.«

مقاله حاضر در تبيين و نقد و بررسى رموز مزبور تهيه شده است، به اميد آنكه مورد توجه‏قرار گيرد.

شش دستور رابينز درباره سلامتى انسان عبارتند از:

1. تنفس صحيح، 2. خوردن مايعات، 3. تركيب مناسب غذايى، 4. كنترل مقدار غذا، 5.مصرف ميوه و 6. افسانه پروتئين.

وى اين شش دستور را در سلامتى انسان، مهم دانسته و بر اين باور است كه اين دستورها،جسم را نيرومند و پرتحرك مى‏سازند. [ر. ك. نيروى بيكران.]

در اين نوشتار بيان مى‏گردد كه رموز سلامتى منحصر به اين شش دستور نيست، به علاوه كه‏برخى از آنها قابل نقد مى‏باشد.

1. تنفس صحيح

در نگاه رابينز، تنفس صحيح رمز سلامتى است. در باور او گردش صحيح خون، شالوده سلامتى‏است؛ خون اكسيژن و مواد غذايى را به تمام سلول‏هاى بدن مى‏رساند. جريان خون، محيط داخلى‏بدن را تشكيل مى‏دهد و كليد كنترل آن تنفس است. از طريق تنفس، اكسيژن كافى به تمام‏سلول‏ها مى‏رسد كه جريان الكتريكى هر سلول را تحريك مى‏كند. تنفس صحيح، بدن را ازآلودگى‏ها پاك مى‏كند. اثر تنفس صحيح از هر غذا يا ويتامين بيشتر است. و بعد به عوامل آن‏چون ورزش از قبيل: پياده‏روى، شنا و دويدن اشاره مى‏كند. [ر. ك. نيروى بيكران.]

بررسى

بديهى است كه تنفس عميق و تنفس صحيح، آن هم در هوايى دور از آلودگى و به ويژه درصبحگاهان، موجب باز شدن غدد لنفاوى و شش‏ها شده، سلامتى و نشاط را براى آدمى به ارمغان‏مى‏آورند. در آموزه‏هاى دينى نيز به آب و هوا و فضاى تنفس اشاره شده است. به‏روايتى از امام رضا(ع) در رساله ذهبيه اشاره مى‏كنيم:

واعلم انّ قوّة النّفوس تابعة لامزجة الابدان و ان الامزجة تابعة للهواء و تتغيّر بحسب تغيرالهواء فى الامكنة فاذا برد الهواة مرة و سخن اخرى تغيرت بسببه امزجة الابدان و اثر ذلك‏التغير فى الصور فاذا كان معتدلاً اعتدلت الابدان. [طب و بهداشت (رساله ذهبيه]

بدان كه قدرت و نيروى انسانى، تابع مزاج‏هاى بدن‏هاست و طبيعت و مزاج‏ها، از آب وهوا تبعيت كرده، با تغيير آب و هوا در مكان‏هاى گوناگون، تغيير مى‏كنند. بنابراين باگرمى هوا و سردى آن، مزاج‏ها نيز تحت تأثير قرار مى‏گيرند. نشان آن دگرگونى درظاهر بدن آشكار مى‏گردد و با معتدل بودن آب و هوا، طبيعت و مزاجها نيز معتدل‏خواهند شد.

در اين روايت گرانبها، طبيعتى كه انسان در آن نفس مى‏كشد، مورد دقت و تأكيد قرار گرفته‏است. تنفس در آب و هواى معتدل، پاكيزه با چشم‏انداز طبيعى و نيز هماهنگ كردن پوشش بدن‏با دماى هوا، از رموز سلامت است.

تنفس در آب و هواى جنگلى و كوهستانى و مناطق پاك و به دور از هر آلودگى انسان راشاداب و زنده مى‏كند و سلامتى مى‏آورد، اما در مقابل، تنفس در هواى آلوده و در ميان دود وگاز، چيزى جز بيمارى، عايد انسان نخواهد كرد. به همين دليل مردمانى كه در مناطق روستايى وكوهستانى زندگى مى‏كنند، عموماً سالم‏تر از مردمان شهرى‏اند.

البته »آب و هوا« و »تنفس« به مثابه ظرف و مظروف مى‏باشند، كه همديگر را تكميل وثمربخش مى‏نمايند. وقتى ظرف پاكيزه شد، مظروف نيز پاك و سالم خواهد ماند كه در روايت‏امام رضا(ع)، ظرف يعنى آب و هواى پاكيزه و بهداشت مورد توجه قرار گرفته است.

اجبار و يا تشويق كاركنان به ورزشهاى صبحگاهى در هواى پاكيزه و به ويژه بردن آنان به‏مناطقى كه هوا به هنگام صبح، پاك‏تر است، كمك شايانى به سلامتى، نيروبخشى و پيشگيرى ازبيمارى در آنان خواهد بود.

2. خوردن مايعات

رابينز خوردن مايعات را دومين رمز سلامتى دانسته، عقيده دارد همانطور كه هفتاد درصد سطح‏زمين از آب پوشيده شده و بيش از هشتاد درصد وزن بدن را آب تشكيل مى‏دهد. مايعات نيزبايد دست كم هفتاد درصد از جيره غذايى روزانه انسان را به خود اختصاص دهند. افزايش موادزايد در بدن، ايجاد بيمارى مى‏كند. با مصرف آب كافى مواد زائد را حلّ و از بدن خارج نماييم. اگرآب به قدر كافى مصرف شود مواد زائد و سمّى در آن حلّ و سپس توسط كليه، پوست بدن، روده‏و شش‏ها دفع مى‏شود و فرايند تغذيه فعال مى‏گردد. [ر. ك. نيروى بيكران.]

بررسى

بى‏ترديد آب مايه حيات و زندگى است. آب غذاى اصلى انسان و جانداران است و منشأ پديدآمدن غذاهاى نباتى و حيوان موجب نشاط و شادابى و سرسبزى است و منشأ پاكيزگى جسم وروح و محيط، و داروى شفابخش.

امام صادق(ع) از پيامبر(ص) چنين نقل مى‏كند: آب، معده و كبد راتميز، دهان را خوش‏بو مى‏كند، دندانها را محكم مى‏سازد، چشم را قدرت مى‏دهد و ديده را جلامى‏بخشد، گناهان را از انسان مى‏شويد، رگهاى برآشفته و تلخه تحريك شده را فرو مى‏نشاند، بلغم‏را از ميان مى‏برد، حرارت را از معده برمى‏دارد، و سر درد را نيز از ميان مى‏برد. [كافى، ج 4، ص 153.]

ولى مهمّ نوشيدن نوع آب است. بهترين آب، آبى است كه قرآن توصيف كرده است.»عَذْبٌ فُراتٌ سائِغٌ شَرابُهُ.« [ر. ك. فاطر، آيه 12.]  گوارا، شيرين، خالص، لذتبخش و بى‏رنگ و بو. چنين آبى‏برخوردار از خواصى است كه در بالا ذكر شد. ليكن آب‏هاى داراى املاح، كلر و موادّ افزودنى‏مطلوب نيست و نوشيدن در حد افراط آن نه تنها سودى ندارد كه زيان‏آور نيز مى‏باشد.

آبهاى هر منطقه از كشور عزيز ما ايران با منطقه‏اى ديگر از آن، از لحاظ دارا بودن املاح مفيديا مضر و نيز ميزان آلودگى و نياز به پالايش، متفاوت است. لذا تهيه آب آشاميدنىِ سالم و حاوى‏املاح لازم براى نيروها، چه در سطح شهر و روستا و يا در محل كار، وظيفه دولت و تشكيلات‏سپاه مى‏باشد. بهدارى سپاه در اين زمينه بيشترين توانايى و مسئوليت را دارد.

امروزه موضوع آب درمانى، مورد تأييد جامعه پزشكى جهانى قرار گرفته، و به مردم توصيه‏شده روزانه به ميزان مناسبى آب بنوشند و به كودكان خود نيز بنوشانند. اين ميزان را پزشكان‏بايد مشخص نمايند. كه افراط يا تفريط در آن صورت نگيرد. البته در مواردى، به حسب حال‏افراد، به نوشيدن كمتر از حد معمول آب نيز اشاره شده است.

البته سواى مسأله آب درمانى، در روايات اسلامى به جرعه جرعه نوشيدن آب در سه مرحله‏توصيه شده و همچنين از نوشيدن آب زياد و افراطى كه موجب دل درد يا كرختى تن شود پرهيزداده شده است.

امام صادق(ع) فرمود: كمتر آب بنوش؛ چرا كه هر دردى را به سوى خودمى‏كشد. [كافى، ج 6، ص 382؛ بحارالانوار، ج 66، ص 455.]

همچنين فرمود: هر كس كمتر آب مى‏نوشد، تن درست است. [بحار، ج 66، ص 456.]

منظور آن است كه تند تند آب ننوش.

حضرت امام خمينى(ره) در رساله عمليه فرمود: زياد آشاميدن آب… مكروه‏است. [رساله توضيح المسائل، مسأله 2648.]

3. تركيب مناسب غذايى

رابينز معتقد است تركيبات غذايى ناسازگار، موجب هدر رفتن انرژى مى‏شوند و هر عاملى كه‏انرژى را كاهش دهد، زمينه را براى ابتلا به بيمارى‏ها آماده مى‏سازد. اين تركيبات اسيد معده راافزايش مى‏دهند، غلظت خون را بالا مى‏برند و جريان آن را كند مى‏كنند، در نتيجه اكسيژن‏كمترى به بافت‏ها مى‏رسد. مثلاً غذاهاى نشاسته‏اى مانند: نان، برنج، سيب زمينى، و امثال آنهابراى هضم، به محيط قليايى نياز دارند و غذاهاى پروتئين‏دار نظير: گوشت، لبنيات و حبوبات‏براى هضم نيازمند به محيط اسيدى هستند. طبق قوانين شيميايى، دو محيط متضاد (يعنى‏محيط اسيدى و قليايى) نمى‏توانند در يك جا به طور همزمان وجود داشته باشند، زيرايكديگر را خنثى مى‏كنند. [ر. ك. نيروى بيكران.]

بررسى

شناخت تركيب غذايى مناسب و سازگار با بدن، بسيار خوب و ضرورى است، و در برخى‏روايات نيز به آن اشاره شده است. مثلاً در روايت آمده كه ماهى را با لبنيات نخوريد، چون هر دوسرد هستند، بلكه ماهى را با خرما يا چيز گرمى بخوريد. امّا مثال‏هايى كه نويسنده محترم زده قابل‏تأمل است، و بايد توسط متخصّصان تغذيه كه با آموزه‏هاى دينى آشنايند مورد تأييد قرار گيرد؛مثلاً خوردن نان با گوشت، يا خوردن نان با ماست! در آموزه‏هاى دينى، ملاك در خوردن ونخوردن غذايى، طبيعت انسان و طبيعت غذا مدّ نظر قرار گرفته شده و تركيب غذايى بايد بر اين‏اساس انجام گيرد. هر انسانى مزاج و طبعى گرم يا سرد دارد [ر. ك. طب و بهداشت (رساله ذهبيه‏ص 193.]  و هر غذايى نيز داراى طبعى گرم ياسرد است. مثلاً گوشت گوسفند، شتر، مرغ، انواع ادويه، طبعى گرم دارند و گوشت گاو، خروس،ماهى از طبعى سرد برخوردارند. شناخت اين طبيعت‏ها براى تغذيه و تركيب غذاى مناسب لازم‏است تا انسان بداند چه غذايى به طبيعت او سازگار و براى سلامتى او مفيد و لازم مى‏باشد و چه‏غذايى با مزاج او ناسازگار و مضر است تا از آن پرهيز كند.

بنابراين »تركيب غذايى« با توجه به مزاجها مى‏تواند به عنوان رمز سلامتى مطرح شود.امروزه كارشناسان تغذيه به نتايج ارزشمندى در اين زمينه رسيده و با مطالعات اسلامى و نيزدانشهاى تجربى به استانداردهاى مناسبى دسته يافته‏اند. از اين رو بايد در برنامه‏نويسى غذايى‏پادگانها، و مراكزى كه براى كاركنان غذا تهيه مى‏كنند، استفاده برد.

4. كنترل مقدار غذا

رابينز، كنترل مقدار غذا را از ديگر رموز سلامتى انسان دانسته و مى‏گويد: مطمئن‏ترين راه براى‏افزايش طول عمر حيوانات، كاهش جيره غذايى آنان تشخيص داده شده است. [ر. ك. نيروى بيكران.]

بررسى

نكته، قياس بين انسان و حيوان كه بر جهان‏بينى ماديگرايانه تجربى استوار است، و تجويزآزمايش‏هاى غذايى كه روى حيوانات انجام گرفته، براى انسان، در حقيقت تنزل كرامت ومنزلت انسانيت است!

اما در آموزه‏هاى دينى بسيار به مقدار مناسب غذا توجّه شده است.

در قرآن كريم در يك آيه مهم‏ترين دستور بهداشتى – درمانى را داده است.

وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلاَ تُسْرِفُوا إِنَّهُ لاَيُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ. (اعراف: 31)

و بخوريد و بياشاميد ولى اسراف نكنيد، خداوند اسراف كننده‏ها را دوست ندارد.

سرچشمه بسيارى از بيمارى‏ها، غذاهاى اضافى است كه به صورت جذب نشده در بدن انسان‏باقى مى‏ماند. اين مواد اضافى هم بار سنگينى براى قلب و ساير دستگاههاى بدن به‏شمار مى‏آيدو هم منبع آماده‏اى براى انواع عفونت‏ها و بيمارى‏ها. عامل اصلى تشكيل اين مواد مزاحم،اسراف و زياده‏روى در تغذيه و به اصطلاح »پرخورى« است و راهى براى جلوگيرى از آن جزرعايت اعتدال در غذا نيست. بويژه در عصر ما كه تحرك جسمانى كم شده و بيماريهايى چون:بيمارى قند، چربى خون، تصلب شرائين، نارساييهاى كبد، انواع سكته‏ها، در اثر افراط در تغذيه‏فراوان شده است. كه تنها راه مبارزه با آن نيز اعتدال در خوردن مى‏باشد. مرحوم طبرسى مفسربزرگ در كتب تفسير مجمع البيان مى‏نويسد: هارون‏الرشيد طبيبى مسيحى به نام جالينوس‏داشت كه مهارت او در طب معروف بود. روزى اين طبيب به يكى از دانشمندان مسلمان‏مى‏گويد: من در كتاب آسمانى شما مطلبى در مورد طب نمى‏يابم، در حالى كه دانش مفيد بر دوگونه است: »علم اديان« و »علم ابدان«. او در پاسخ گفت: خداوند همه دستورات طبى را درنصف آيه از كتاب خويش بيان كرده است: »كلوا واشربوا و لا تسرفوا« و پيامبر ما نيز طب وبهداشت را در اين دستور خويش خلاصه كرده است: »المعدة بيت الادواء والحمية رأس كل دواءواعط كل بدن ما عودته.« معده خانه همه بيمارى‏هاست، و امساك سرآمد همه داروها، و آنچه‏بدنت را عادت (صحيح و مناسب) داده‏اى، آن را از او دريغ مدار. جالينوس گفت:قرآن شما و پيامبرتان براى جالينوس طبى باقى نگذاشته است. [ر. ك. تفسير نمونه، ج 6، ص 154 – 152.]

پيامبر(ص) فرمود: »هر كس به پرخورى عادت كند، سنگ‏دل مى‏شود.« [بحارالانوار، ج 62، ص 293.]

همچنين فرمود: »… در حالى خوردن را واگذار كه هنوز اشتها به خوردن دارى.« [غررالحكم، ح 2742.]

امام على(ع) فرمود: »از شكم سيرى (و پرخورى) پرهيز كنيد چرا كه…مايه تباهى (و بيمارى) جسم مى‏شود.« [همان، ص 290.]

بنابراين اسلام بيش از هر مكتب و مذهبى به اعتدال در تغذيه و كنترل غذا اهميت مى‏دهد.

5. مصرف ميوه

رابينز مى‏گويد: ميوه كامل‏ترين غذاى انسان است، هضم آن كمتر از هر نوع غذاى ديگر به انرژى‏نياز دارد، و بيش از هر غذاى ديگر به بدن انرژى مى‏دهد.

ميوه را بايد در مواقعى خورد كه معده از غذا خالى باشد. چون هضم ميوه در معده نيست، بلكه‏در روده كوچك است. ميوه ظرف چند دقيقه از معده به روده كوچك مى‏رود و در آنجا قند خودرا آزاد مى‏سازد. اگر پس از غذا، ميوه خورده شود، مثلاً پس از گوشت، سيب‏زمينى و موادنشاسته‏اى، ميوه به همراه آن غذا در معده مى‏ماند و شروع به گنديدن مى‏كند. بهترين ميوه، ميوه‏تازه يا آب ميوه تازه است. ميوه از غليظ شدن خون و انسداد رگ‏ها جلوگيرى مى‏كند و موجب‏استحكام ديواره مويرگ‏ها مى‏شود. [ر. ك. نيروى بيكران.]

بررسى

مطلب فوق، مطلب درستى است و با آموزه‏هاى دينى تطبيق دارد. آيات و روايات فراوانى داريم‏كه به اهميت غذايى ميوه و تناسب آن با بدن توجه مى‏دهد.

ميوه از غذاى بهشتيان و سازگارترين غذا با ارگانيسم بدن مى‏باشد كه براى حفظ سلامتى وطول عمر بسيار مفيد دانسته شده است. آيات و روايات فراوانى در اهميت، ارزش و خواصّ‏ميوه‏ها وارد شده است. مانند: انار، انگور، انجير، به، خرما، خربزه، خيار، سيب، گلابى و… كه ذكرآنها خود يك مقاله مستقل مى‏طلبد و از موضوع اين بحث خارج است. تنها به ذكر يك آيه ويك روايت بسنده مى‏كنيم.

فَأَنشَأْنَا لَكُم بِهِ جَنَّاتٍ مِن نَّخِيلٍ وَأَعْنَابٍ لَّكُمْ فِيهَا فَوَاكِهُ كَثِيرَةٌ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ.

(مؤمنون: 19)

سپس به وسيله آن (آب باران) باغهايى از درختان نخل و انگور براى شماايجاد كرديم؛ باغهايى كه در آن ميوه‏هاى بسيار است؛ و از آن مى‏خوريد!

پيامبر اكرم(ص) فرمود: ميوه را به هنگام فصلش بخوريد، كه مايه سلامتى است. [بحارالانوار، ج 66، ص 119.]

6. پروتئين

ششمين رمز سلامتى در باور رابينز، به افسانه پروتئين مربوط مى‏شود. وى مى‏نويسد: اينكه‏مى‏گويند پروتئين استخوان‏ها را محكم مى‏كند، نيز غلط است. بلكه حقيقت كاملاً خلاف اين‏است. پروتئين اضافى استخوان‏ها را نرم و پوك مى‏سازد. محكم‏ترين استخوان‏ها مربوط به‏گياهخواران است. به دلايل بسيار، مصرف گوشت به خاطر پروتئين، غلطترين كار است. چون‏در گوشت مقدار زيادى اسيد اوريك وجود دارد كه يكى از فضولات و مواد زائد يا دفعى بدن‏است. ديگر آن كه گوشت پر از ميكروب‏هايى است كه موجب فساد و گنديدگى مى‏شود.

وجه اشتراك فيثاغورث، سقراط، افلاطون، ارسطو، لئونارد و… گياهخوارى آنان بوده است.

خوردن شير ساير حيوانات از جمله گاو مشكلات بسيارى به بار مى‏آورد. دكتر ويليام اليس‏مى‏گويد: »اگر مى‏خواهيد دچار آلرژى شويد شير بخوريد، اگر مى‏خواهيد دستگاههاى بدن شمابد كار كند شير بخوريد.« شير چه خاصيت مهمى براى بدن دارد؟! جز آن كه در معده و روده‏كوچك سفت و جامد شده به هر چيز ديگر بچسبد و ايجاد سوء هاضمه نمايد و كار دستگاههاى‏بدن را مشكل مى‏سازد. پنير هم همان شير فشرده است. يك ماه خوردن شير و لبنيات را ترك‏كنيد و نتيجه را قضاوت كنيد! [ر. ك. نيروى بيكران.]

بررسى

اين بخش گفته آنتونى رابينز كه آن را »افسانه پروتئين« ناميده و با حمله به گوشت و شير، دعوت‏به گياخوارى كرده با مبانى و آموزه‏هاى دينى در تضاد مى‏باشد، كه به آن مى‏پردازيم:

يك. اسلام مواد غذايى را به حلال و پاكيزه در مقابل حرام و رجس تقسيم كرده است، نه به‏پروتئين و غير پروتئين.

وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ. (اعراف: 157)

غذاهاى پاكيزه براى آنان حلال و غذاهاى ناپاك، حرام است.

دو. از اين رو اسلام رژيم تك‏خوارى را نمى‏پسندند، بلكه به همه چيز خوارى از نوع حلال وطيب آن سفارش كرده است.

قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ. (اعراف: 32)

بگو (اى پيامبر) چه كسى زينت‏هاى خدادادى براى بندگانش را و همچنين‏روزى پاكيزه را حرام كرده است؟!

عده‏اى طرفدار »گياخوارى« يا »گوشتخوارى« يا »دانه‏خوارى« يا »ميوه‏خوارى«اند ولى‏اسلام رژيم تك‏خوارى را مردود مى‏شمرد و استفاده از همه گروههاى غذايى پروتئينى و غيرپروتئينى را مانند: نان و غلات، گوشت‏ها، شير و لبنيات، حبوبات، مغزها وچربى‏ها، ميوه‏ها، سبزى‏ها و نوشيدنى‏ها را تجويز مى‏كند.

سه. رژيم گياهخوارى كه مورد تأكيد رابينز است و وجه اشتراك فيثاغورث، سقراط،افلاطون، و ارسطو و… را گياهخوارى مى‏داند، در آموزه‏هاى دينى و حتى مهندسان تغذيه مردودشمرده شده است و پايه علمى ندارد.

اوّلاً: حضرت موسى كه در مدت آوارگى‏اش، گياهخوارى مى‏كرد، جسمى ضعيف و نحيف‏پيدا كرده بود، لذا به خداوند عرض كرد: خدايا من به آنچه خير برايم بفرستى فقير و نيازمندم. [فقال رب انى لما انزلت الىّ من خير فقير.] مفسران مى‏گويند: موسى به فقر غذايى دچار شده و خود را نيازمند اطعام خدا مى‏دانست.

ثانياً: گياه‏خوارى انسان را لاغر و ضعيف مى‏كند.

ثالثاً: آيا امكان دارد (از لحاظ توليد و مصرف) كه روزانه چند كيلو سبزى بخرد،آماده كند و مصرف نمايد! و روزانه چند كيلو سبزى بخورد تا نياز بدنش از لحاظ پروتئين تأمين‏شود! و آيا از لحاظ اقتصادى و زمان‏برى مقرون به صرفه هست؟!

چهار. درباره گوشت‏خوارى كه از نظر رابينز غلطترين كار و در حقيقت ميكروب‏خوارى‏است، بايد گفت: اسلام نه تنها خوردن گوشت را حرام ندانسته بلكه به آن سفارش كرده است.آيات و روايات فراوانى در اين زمينه وجود دارد. ولى حد و حدودى براى آن تعيين كرده و ازافراط و تفريط پرهيز داده است. گوشت به جهت داشتن پروتئين، مهتر غذاها شناخته شده كه‏موجب روئيدن گوشت در بدن، استحكام استخوانها، افزاينده بينايى و شنوايى، قوّت و توان وبرطرف كننده ضعف و ناتوانى مى‏شود. به مواردى اشاره مى‏كنيم:

1. وَالْأَنْعَامَ خَلَقَهَا لَكُمْ… وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ. (نحل: 5)

خداوند چهارپايان (شتر، گاو، گوسفند) را براى شما آفريد… و از گوشت آنهابخوريد.

2. وجوب قربانى شتر، گاو و گوسفند در ايام حج براى استفاده حاجيان خسته و نيازمند، نشان‏از اهميت اين غذاى حلال دارد.

3. ابراهيم خليل براى مهمانان خود، گوساله‏اى بريان كرد. (هود: 69)

4. پيامبر(ص) فرمود: گوشت مهتر غذاها در دنيا و آخرت است. [كافى، ج 6، ص 308.]

5. همچنين فرمود: يكى از پيامبران قبل من، از ضعف بدنى به درگاه خداوند شكايت برد،خداوند به او وحى كرد، گوشت و شير را بپز و (بخور) چرا كه من بركت و قدرت را درآنها نهاده‏ام. [بحارالانوار، ج 68، ص 47.]

6. همچنين فرمود: هر كس بر او چهل روز بگذرد و گوشت نخورد، بايد وام بگيرد و گوشت‏بخرد و بخورد. [كافى، ج 6، ص 309.]

7. امام صادق(ع) فرمود: گوشت از گوشت است، هر كس چهل روز آن راواگذارد، بدخوى مى‏شود. [بحارالانوار، ج 66، ص 66.]

اينها بخشى از آموزه‏هاى دينى در مورد سهم گوشت در غذاى انسان بود.

آرى در آموزه‏هاى دينى از افراط در خوردن گوشت و اعتياد به آن سخت پرهيز داده شده‏است.

امام على(ع): شكمهايتان را گورستان جانوران نكنيد. [شرح نهج‏البلاغه، ابن ابى الحديد، ج 1، ص 26.]

امام رضا(ع): فراوان خوردن گوشت حيوان وحشى و گاو، خشكى عقل،سرگشتگى فهم، كندى ذهن و فراموشى مى‏آورد. [بحارالانوار، ج 62، ص 322.]  لذا سه روز يك بار، سفارش به خوردن‏گوشت شده است نه هر روز.

در مورد گوشت برخى حيوانات چنين آمده است:

پيامبر(ص): گوشت گاو درد و گوشت گوسفند درمان است. [بحارالانوار، ج 66، ص 77 و ج 62، ص 296.]

امام رضا(ع): هيچ گوشتى خوش‏تر از گوشت گوسفند نيست، اگر خداوند گوشتى‏خوش‏تر از گوشت گوسفند آفريده بود، همان را فديه اسماعيل قرار مى‏داد. [كافى، ج 6، ص 310.]

پيامبر(ص): گوشت شتر را جز مؤمن نمى‏خورد. [بحارالانوار، ج 66، ص 76.]

در قرآن كريم از گوشت پرندگان به عنوان غذاى بهشتيان ياد كرده است: »و لحم طيرٍ مِمّايشتهون.« (واقعه: 21)

و از گوشت آبزيان چون ماهى، گوشت تازه نام برده است: »وَهُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْهُ‏لَحْماً طَرِيّاً.« (نحل: 14) او كسى است كه دريا را تسخير (شما كرد) تا از آن‏گوشت تازه بخوريد.

اينها نمونه‏اى از دهها آيه و روايت در مورد گوشت است كه نه تنها منعى نشده بلكه سفارش‏به خوردن آنها نشده است.

پنج. خوردن شير؛ رابينز پس از حمله به گوشت‏خوارى به شيرخوارى و لبنيات حمله برده‏است كه درست نقطه مقابل آموزه‏هاى دينى مى‏باشد.

در آموزه‏هاى دينى شير از غذاهاى بهشتى و كامل‏ترين غذا به شمار آمده است. به‏همين‏جهت سفارش كرده كه دو سال تمام مادران كودكان خود را شير دهند.

قرآن در مورد شير و خواص آن چنين مى‏فرمايد:

وَإِنَّ لَكُمْ فِي الْأَنْعَامِ لَعِبْرَةً نُسْقِيكُم مِمَّا فِي بُطُونِهِ مِن بَيْنِ فَرْثٍ وَدَمٍ لَّبَناً خَالِصاً سَائِغاًلِلشَّارِبِينَ. (نحل: 66)

و در وجود چهارپايان براى شما (درس‏هاى) عبرتى است، از درون شكم آنهااز ميان غذاهاى هضم شده، و خون، شير خالص و گوارا به شما مى‏نوشانيم!

شير سرشار از مواد گوناگون حياتى است، مواد معدنى، مواد قندى، ويتامين و… كه يك‏مجموعه كامل غذايى را تشكيل مى‏دهد.

در آيه فوق روى دو ويژگى در شير تكيه شده است، »خالص بودن« و »گوارا بودن«. شيرغذايى است كم‏حجم و پرانرژى و خالص از مواد اضافى و در عين حال گوارا كه براى هر انسانى‏در هر سن و سال، از كودكى تا پيرى، مفيد و سازگار است. يكى از معناى »خلوص«، »پيوند«است، و چون شير براى رشد استخوان‏ها اثر فوق‏العاده‏اى دارد و در موارد شكستگى استخوانها،بسيار توصيه به نوشيدن آن شده، تعبير به »خالصاً« در قرآن شده است. [ر. ك. تفسير نمونه، ج 11، ص 294 – 293.]

امام على(ع) فرمود: نوشيدن شير، شفايى براى هر درد است، جز مرگ. [بحارالانوار، ج 66، ص 95.]

همچنين فرمود: شير گاو، دارو است. [همان، ص 103.]

پيامبر(ص) فرمود: گوشت گوسفند درمان و شيرش درد است. [همان، ج 62، ص 296.]

بنابراين، شير و لبنيات غذايى است كه به آن سفارش شده و براى همه سنين و همه موجودات‏عالم مفيد و مؤثر مى‏باشد. و بهترين غذا براى بيماران، و ناتوانان به شمار مى‏آيد.

اما آنچه رابينز از آن غفلت ورزيده و به عنوان رموز سلامتى ياد نكرده است.

1. معنويت: معنويت از عوامل بسيار مؤثر و مفيد براى حفظ سلامتى است. تصميم ندارم دراين زمينه و موارد ديگر بحث مبسوط داشته باشم تنها به اجمال اشاره مى‏كنم.

امام على(ع): »اَلا و انّ من صحّة البدن تقوى القلوب؛ [نهج‏البلاغه، حكمت 388.]  آگاه باشيد، از عوامل‏تندرستى، تقواى دل است.«

پيامبر(ص): »صوموا تصحّوا؛ [بحارالانوار، ج 59، ص 267.]  روزه بگيريد تا سلامت بمانيد.«

2. استفاده از غذاى حلال و پرهيز از غذاهاى حرام و خبيث، مانند: گوشت خوك، شراب،گوشت حيوانات درنده، خزنده و… كه قرآن از غذاهاى حرام به عنوان رجس و پليدى نام مى‏بردو آن‏ها را ابزار دست شيطان و ضد سلامتى جسمى و روحى مى‏داند.

در آيه‏اى مى‏فرمايد:

»او لحم خنزير فانّه رجسً؛ (انعام: 145) گوشت خوك رجس و پليد است.« و درآيه ديگر مى‏فرمايد: »انّما الخمر… رجسٌ؛ (مائده: 90) شراب پليد است، آنگاه انسان‏را از خوردن آنها منع مى‏كند. »فاجتنبوا الرجس؛ (حج: 30) از پليدى‏ها پرهيز كنيد.«

3. آداب تغذيه. ممكن است غذاى شما خوب و سالم باشد، اما نحوه تغذيه بد باشد و همين‏موجب بيمارى و يا بى‏اثر شدن غذا گردد. امام على(ع) به امام حسن(ع)چنين سفارش كرد:

اگر مى‏خواهى سالم بمانى و از پزشك بى‏نياز شوى، چهار امر را رعايت كن: 1. اگر ميل به غذاندارى، نخور. 2. هنوز سير نشده‏اى و اشتهايت باقى است دست از غذا بكش. 3. غذا را پس ازجويدن كامل در دهان، فرو بده (و آن را چون خزندگان نبلع). 4. قبل از خوابيدن،قضاى حاجت كن.

4. ورزش. ورزش به عنوان عاملى مستقل در حفظ سلامتى تأثيرگذار است نه به عنوان عملى‏زمينه‏ساز جهت تنفس عميق كه رابينز به آن پرداخته است. در فقه اسلامى عنوانى به نام »سبق ورمايه« (مسابقه تيراندازى و شنا) وجود دارد كه حاكى از اهميت مسأله در نگاه اسلام‏مى‏باشد.

مطالبى كه در كتاب »نيروى بيكران« ذيل عنوان رموز سلامتى آمده‏اند، اعم از تنفّس صحيح وعميق، استفاده از مايعات، و به ويژه آب، استفاده از تركيب غذايى مناسب، كم كردن حجم غذا ودورى از پرخورى و نيز مصرف ميوه، غالباً در متون اسلامى نيز مورد توجه و تأكيد قرارگرفته‏اند.

امّا درباره نكته ششم و يا رمز ششم يعنى »افسانه پروتئين« به نظر مى‏رسد نياز به تأمّل جدّى وبازنگرى دقيق باشد؛ چرا كه در متون دينى، از زياده‏روى در خوردن گوشت نهى شده، امّا هرگز به‏گياهخوارى يا ميوه‏خوارى صرف توصيه نشده است. مصرفِ گوشتِ تازه اعم از قرمز و سفيد،در حدّ معمول، تأمين كننده بسيارى از نيازهاى بدن مى‏باشد. توصيه پزشكان و متخصّصان تغذيه‏به استفاده مرتب و مداوم از گوشت ماهى يا ديگر آبزيان و نيز گنجاندن گوشت قرمز در سبدغذايى، تأييد مجددى است بر آموزه‏هاى دينى مبنى بر استفاده از طيبات. همچنين است درباره‏لبنيات.

امّا رابينز از چند نكته مهم در بحث سلامتى غفلت ورزيده، كه از مهم‏ترين آنها اين موارداست: معنويت و روى‏آوردن به خدا (كه موجب آرامش روح و روان شده، سلامتى جسم رادر پى دارد)، گزينش مواد حلال و طيّب براى تغذيه و دورى از آنچه خداوند از آنها به‏عنوان پليدى نام برده و حتى در چشم مردمانِ نيز پليدى است، مانند خون، و يا حيواناتى چون‏خوك، سگ، مردار و… . همچنين آداب غذا خوردن و ورزش كه از رموز سلامتى انسان هستند.